دەولەتا ئوسمانی

دەولەتا بـلند یا ئوسمانـی - Yüce Osmanli Devleti

ئـکە ژ خیلافەتئن ئیسلامی کو هاتیە دروست کرن لسەردەستئ عثمانئ ئکئ کورئ ئەرتوغرولی ، و یا بەردەوام بوو لسەر دەست هەلاتا خوو بو ماوێ ٦٠٠ سالان ، ل ٢٧ هەیڤا ٧ سالا ١٢٩٩ هەتا ٢٩ هەیڤا ١٠ سالا ١٩٢٣ ، ل دەست پئکئ  وەکی هەرئمەك ل سنورئن تورکمانیا هاتە دامەزراندن کو دخەزمەتا دەولەتا سەلجوقیان دابون ، و دگەل وان د پشکدار بون بو دەرئخستنا بیزەنتیا دجهـ و وارئن موسلمانان و ئیسلامئ دا ، پشتی کەفتنا دەولەتا سەلجوقی هەرئمئن دی یئن تورکمانیا خو دانە دگەل ئوسمانیا هەتا کو دگەل بورینا دەمی بوینە ئک دەولەت ئەوژی کو دەولەت و خیلافەتا ئوسمانی بوو ، 

ئوسمانی بو ئکەم جار ل ئەوروپایا روژهەلات دا دەربازبوینە ل سالا ١٣٥٤ز ، و د چەند سالانئن داهاتی دا ئوسمانی شیاینە گەلەك ژ باژئرئن بەلقانئ  ڤەکەت ، ئەڤجا هەرئما خو یا بچیك گوهارت  بو دەولەتەکا مەزن و ئکەم دەولەتا ئیسلامی بوو شیای جهـ و وارئن بەلقـانـئ دەست خوڤە بینیت ، کا چاوا ئکەم دەولەتا ئیسلامی بو شیای باژئرئ ( القسطنطينية ) ڤەکەت ل سالا ١٤٥٣ز کو ئستەنبولا نوکەیە ، و دەولەتا بیزەنتیا ژناف ببەت و بدوماهیك بینیت ، یا کو ١١ چەرخ و نیڤا دەست هەلات کری ، کو ب سەرکردایەتیا سولتان محمد فاتح هاتیە ژناف برن ، ئوسمانیا دهەردووك جەرخئن شازدێ و هەڤدێ هئزەکا مەزن و ناڤودەنگیەکا مەزن بدەست خوڤە ئینا ، کو شیا گەلەك جهـ و واران بدەست خوڤە بینیت ژ هەر سئ کیشوەرئن ( ئاسیا - ئەوروپا - ئەفریقیا ) ، شیا بتەمامی "ئاسیا بچویك" داگیر بکەت و بەشەکئ مەزن ژ باشورێ روژهەلاتا ئەوروپا ، و باکورێ ئەفریقیا ، ژمارا هەرئمئن ئوسمانیا دگەهشتە ٢٩ هەرئمان ، دەمئ کو ئوسمانیا شام و مسر و حیجاز بدەست خوڤە ئینای ل سالا ١٥١٧ ، و دەولەتا مەمالیکا بدوماهی هاتی ژ دەست هەلاتئ پشتی کو هئزا خو ژ دەست دای ، و دوماهیك خەلیفئ عەباسیا ( محمد المتوکل علی الله ) ل قاهیرەیئ هاتنە خار ژ عەرشی ( تنازل ) ژ خیلافەتئ کر بو سولتان ( سەلیمئ ئکئ ) و ژهینگی سولتانئن ئوسمانیا بونە خەلیفئن موسلمانا ، و سولتانئن ئوسمانیا دوو ناسناڤ بدەست ڤە ئینان : ( أمیر المٶمنين ) و (   (خلیفة المسلمين )

بهئزترین سولتانئ ئوسمانیا :

ل سەردەمئ سولتان سلیمان قانونی دناڤبەرا سالئن : ( ١٥٢٠ز هەتا سالا ١٥٦٦ز ) هئزەکا مەزن بدەست ڤە ئینا ژ دوو لایانڤە ، ( سیاسی و لەشکەری ) و پایتەختئ وان بوو قوستەنـتـینـیە کو دکەفتە دناڤبەرا دوو جیهانان دا ( ئەوروپی و خاچ پەرئسان ، و روژهەلاتی و ئیسلامی ) کا چاوا کونترولەکا ئکجار بهئز لسەر ئاستئ دەریایئ هەبوو ، وەکی :  دەریایا ناڤەراست و یا باشور و یا رەش و یا عەرەبی و هەروەسا یا هندی ژی ،

نڤشئ ئوسمانیا و جهئ وان یئ ئکئ : 

ئوسمانی مللەتەك بون ژ ترکان ، ب سەحکرنەکا دی ژ نڤشئ زەرن یان ژ نڤشئ مەغولیانە ، جهـ و وارئ ترکا یئ ئکئ ل ئاسیا ناڤین بو ل البوادي الواقعة ناڤبەرا چیایئ ئەلەتای ل روژهەلاتئ ڤە و ل دەریایا قەزوین ل روژئاڤای ڤە ، و یئن دابەش بوینە لسەر چەند هوزان و هندەك ژوان ژ عەشیرەتا ( کای ) بون ،کو سەروك هوزئ وان یئ دەست پئکئ ( گندوز ئەلپ ) بوو ، پشتی گندوز ئەلپی کورێ وی سلیمان شاهـ سەرکئشیا هوزا خو دکەت و ل پشتی وی کورئ وی ئەرتوغرول سەرکئشیا هوزا خودکەت ، ئەوئ کو هوزا خو ڤەگوهاستیە ( ئەرزنجان ) کو مەیدانا شەری بو دناڤبەرا " سەلجوقی و خەوارزمیا دا" ، پشتی هینگی هاتە د خزمەتا سولتان ( علاء الدين ) سولتانئ قونیا کو پایتەختئ سەلجوقیان بوو ، و ئەرتوغرول بو هەڤپەیمانەکئ سەلجوقیان ، هەتا کو سولتان علاء الدين ئەردەك دایئ ل باشورێ روژئاڤایا ئەنادولئ لسەر سنورئت بیزەنتیا ، کو ناڤئ وی باژئری سوگوت بوو ، و هوسا پشتی ئەرتوغرولی کورئ وی ئوسمان هاتە سەر دەست هەلاتئ ، ئەوژی وەکی بابئ خو د خزمەتا سەلجوقیان دابو بەلئ دەمئ سەلجوقی لاوز بوین هەتا کو کەفتین و بدوماهیك هاتین ئوسمانئ کورئ ئەرتوغرولی دەولەتا ئوسمانی دامەزراند و هوسا دەست هەلات و نڤشئ ئوسمانیا دەست پئکر ...

admin | rebas zebari