کالیفورنیا
کالیفۆرنیا: ستێرا رۆژئاڤا
پێشەکی:
کالیفۆرنیا، ئەو ناڤێ کو ل دەڤ خەلکێ جیهانێ ب گشتی و ئەمریکا ب تایبەتی ب ستێرا رۆژئاڤا و باژارێ خەونان دهێتە ناسین، ویلایەتەکە ل رۆژئاڤایێ ئەمریکا کو ب جوانی و فرەهیا خو ب ناڤ و دەنگە. ژ چیا و دارستانێن سەوز و بەرفرەهـ هەتا بیابانێن گەرم و زەنگین و کەنارێن دەریا و باژارێن گەورە و پێشکەفتی، کالیفۆرنیا هەمی تشتەکی تێدا هەیە. د ڤی راپۆرتی دا، دێ ب تێروتەسەلی بەحسا جوگرافیا، دیمۆگرافیا، ئابوور، کولتوور، گەشتوگوزار و گەلەک لایەنێن دی یێن ڤێ ویلایەتا زەنگین کەین.
1. جوگرافیا و سروشتێ کالیفۆرنیا
کالیفۆرنیا سێیەمین ویلایەتا گەورەیە ل ئەمریکا ب رووبەری، و ب رۆژئاڤا ڤە دکەڤیتە سەر ئوقیانووسا پاسیفیک. ڤێ ویلایەتێ جوگرافیایەکا جودا و فرەهـ هەیە. ژ باکورێ رۆژئاڤا ب زنجیرە چیایێن ساحلێ دەستپێدکەت و بەر ب باشوور ڤە دچیت، و چیایێن سیێرا نیڤادا ل رۆژهەلاتێ وێ دکەڤن، کو گەلەک بلندترین لووتکەیێن ئەمریکا لێ ن. چیایێ وایتنی (Mount Whitney) بلندترین خالا ئەمریکایە (بێی ئالاسکا). ل باشوورێ رۆژهەلاتێ کالیفۆرنیا، بیابانا مۆهاڤی (Mojave Desert) و دۆلا مەرگێ (Death Valley) یا ناڤ و دەنگ دکەڤن، کو بلندترین پلەیێن گەرماتیێ ل جیهانێ لێ هاتینە تۆمارکرن.
![]() |
کالیفورنیا |
ناڤەراستا ویلایەتێ ب "دۆلا ناڤەراست" (Central Valley) دهێتە ناسین، کو دەڤەرەکا کشتوکالی یا زەنگین و بەرەکەتدارە و ئێک ژ گرنگترین دەڤەرێن کشتوکالی یێن جیهانێ یە. دارستانێن سەوز و بەرفرەهـ ژ دارێن سێکویا (Sequoia) و رێدوود (Redwood) یێن گەورە و کەڤنار ل ویلایەتێ هەنە، کو دارێن بلندترین و گەورەترین یێن جیهانێ ن. کەنارێن دەریا یێن کالیفۆرنیا ژی گەلەک جوان و سەرنجڕاکێش ن، ب دیمەنێن خول و جودا کو ژ رەخەکێڤە چیان و ژ رەخەکێ دیڤە ئوقیانووسێ دگرن.
2. دیمۆگرافیا و خەلکێ کالیفۆرنیا:
کالیفۆرنیا زۆرترین خەلک ل سەر ئاستێ ویلایەتێن ئەمریکا هەیە، ب ژمارەکا زێدەتر ژ 39 ملیۆن کەسان. ئەڤ فرەهیا خەلکی دگەل جوداهیا رەگەزی و کولتووری یا ویلایەتێ رەنگڤەدەرە. خەلکێ کالیفۆرنیا ژ هەمی کونج و قوژبنێن جیهانێ هاتینە، و ئەڤ چەندە ویلایەتێ کریە چەند رەگەزی و چەند زمانەی. اسپانی (لاتینی) زۆرترین کەمینە یە ل ویلایەتێ و پتر ژ 39%ێ خەلکی پێکدئینن. ئینگلیزی زمانێ فەرمی یە، لێ اسپانی ژی گەلەک بەربەلاڤە. لۆس ئەنجلس (Los Angeles) و سان فرانسیسکۆ (San Francisco) گەورەترین باژارێن ویلایەتێ ن.
3. ئابوورێ کالیفۆرنیا:
ئابوورێ کالیفۆرنیا ئێک ژ گەورەترین ئابووریێن جیهانێ یە، و ئەگەر ویلایەتەکا سەربخۆ با، دێ ل رێزا پێنجێ یان شەشێ یا ئابووریێن جیهانێ هاتبا. ئەڤ ئابوورە ب گەلەک سێکتەرێن جودا یێن زەنگین پێکدهێت:
تەکنەلۆژیا (سیلیکۆن ڤالی - Silicon Valley):
دەڤەرا سیلیکۆن ڤالی ل باشوورێ سان فرانسیسکۆ ناڤەندا تەکنەلۆژیایا جیهانێ یە. گەورەترین کۆمپانیایێن تەکنەلۆژی و ئەلکترۆنیک ل ڤێ دەڤەرێ ن، وەک ئەپڵ (Apple)، گۆگل (Google)، فەیسبووک (Facebook) (نها میتا)، تسلا (Tesla)، و گەلەکێن دی.
کشتوکال:
دۆلا ناڤەراست دەڤەرەکا کشتوکالی یا زەنگینە و گەلەک جورێن فێقی و سەوزاتی و گەنمی لێ دهێنە چاندن. کالیفۆرنیا ئێکەمین ویلایەتە ل ئەمریکا ل بەرهەمئینانا کشتوکالی دا.
فلم و میدیا (هۆلیوود - Hollywood):
لۆس ئەنجلس ناڤەندا فلم و دەرهێنان و میدیایێ یە ل جیهانێ. هۆلیوود ناڤێ وێ یە کو ل دەڤ خەلکێ جیهانێ ب بوارێ سینەمایێ و ئەکتەران هاتیە ناسین.
گەشتوگوزار:
گەلەک جهێن گەشتیاری یێن جوان و سەرنجڕاکێش ل کالیفۆرنیا هەنە، کو سالانە ب ملیۆنان گەشتیار سەرەدانا وان دکەن.
پترۆل و گاز : ویلایەتێ ژی پترۆل و گاز هەیە و ل دەڤەرێن باشوورێ ویلایەتێ دهێنە دەرئێخستن.
4. کولتوور و ژیارا کالیفۆرنیا:
کولتوورێ کالیفۆرنیا گەلەک فرەهـ و جودا یە، ژ بەر کو گەلەک رەگەز و ئایین و کولتوور لێ کومبووینە. کالیفۆرنیا ب ژیانا خو یا نوو و پێشکەفتی دهێتە ناسین، کو ژیارا وێ دگەل تەکنەلۆژیا و پیشەسازیا فلمی گرێدایە. خەلکێ کالیفۆرنیا ب ئازادیا بیروڕا و پێشکەفتنێ باوەرن. هەروەسا، خو پاراستنا ژینگەهێ ژی ل دەڤ وان گەلەک گرنگە، و گەلەک یاسایێن ژینگەهی یێن توند ل ویلایەتێ هەنە. وەرزش ژی پشکەکا گرنگە ژ کولتوورێ کالیفۆرنیا، ب تیمێن وەرزشی یێن ناڤ و دەنگ ل بوارێن فوتبول (American Football)، باسکتبول، بەیسبول، و هۆکی.
5. گەشتوگوزار ل کالیفۆرنیا :
کالیفۆرنیا جهەکێ گەشتیاری یێ سەرەکی یە ل جیهانێ، ژ بەر کو جهێن گەشتیاری یێن هەمەجور تێدا هەنە کو گونجای ن بۆ هەمی تام و خوەشتڤیێن گەشتێ:
پارکێن نەتەوەیی:
یۆسێمیتی (Yosemite National Park): ب چیایێن بلندی و ئاڤکێشێن (waterfalls) جوان و دارستانێن سەوز، ئێک ژ جوانترین پارکێن نەتەوەیی یێن جیهانێ یە.
سیێرا نیڤادا (Sierra Nevada): گەلەک ژی جهێن دی یێن جوان هەنە.
سێکویا و کینگز کانیۆن (Sequoia and Kings Canyon National Parks): ب دارێن سێکویا یێن زەبەلاح، کو گەورەترین زیندەوەرێن سەر رویێ عەردی ن.
دۆلا مەرگێ (Death Valley National Park): بیابانەکا گەرم و بێ ئاڤ، لێ ب دیمەنێن سروشتی یێن سەرنجڕاکێش.
باژارێن مەزن:
لۆس ئەنجلس (Los Angeles): باژارێ هۆلیوود، گەشتوگوزار، چەندین مۆزەخانە و پارکێن گەشتیاری یێن وەک (Universal Studios Hollywood) و (Disneyland).
سان فرانسیسکۆ (San Francisco): ب پردێ گۆلدن گەیت (Golden Gate Bridge) یێ ناڤ و دەنگ، جەزیرەیا ئالکاتراز (Alcatraz Island)، و کەنارێن دەریا یێن جوان.
سان دیێگۆ (San Diego): باژارەکێ کەنار دەریا یێ جوان ب کەش و هەوایەکێ گونجای و باخچێ حەیوانان (San Diego Zoo) یێ ناڤ و دەنگ.
کەنارێن دەریا (Beaches): کالیفۆرنیا ب کەنارێن دەریا یێن خوە یێن جوان و درێژ ب ناڤ و دەنگە، وەک کەنارا مالیبو (Malibu Beach) و سانتا مۆنیکا (Santa Monica Beach) کو جهێن گونجای ن بۆ مەلەڤانی و رۆژگرتنێ.
دەڤەرێن شەرابا: دەڤەرێن ناڤا ڤالی (Napa Valley) و سۆنۆما ڤالی (Sonoma Valley) ب بەرهەمئینانا شەرابێ و جهێت ڤەخواڕنێ نە ،
دوماهیک :
ب کورت و پوختی، کالیفۆرنیا ویلایەتەکا فرەهـ و زەنگینە ب سروشتەکێ سەرنجڕاکێش، ئابوورەکێ بهێز، و کولتوورەکێ هەمەجور. ژ چیایێن بەفراوی هەتا بیابانێن گەرم و ژ باژارێن پێشکەفتی هەتا دارستانێن کەڤنار، کالیفۆرنیا خەونەکا رۆژئاڤایە کو هەمی تشتەکی ب رەنگەکێ جوانی و جودا پێشکێش دکەت. هەر لایەنەکێ وێ چیروکا خو هەیە و هەر سال ب ملیۆنان کەس سەرەدانا وێ دکەن.
بوچونا خو لسەر بابەتی بدە