کەسایەتیێن زانستی د سەردەمێ عەباسیان دا
کورێ هەیسەمی "ابن الهیثم" :
ئەو محمدێ کوڕێ حەسەنێ کورێ حەسەنێ کورێ هەیسەمێ ، ناسناڤێ وی بابێ عەلی یێ بەسەری ، یێ ل باژێرێ بەسرا ژدایك بوی ل سالا ٩٦٥ زاینی ، ئەو زانایەکە د بوارێ بیرکاریێ و ئەندازەی و زانستێ ڤەدیتنێ دا ، و ئەوی ژمارەکا ڤەدیتنێن زانستی یێن هەین کو دگونجن دگەل زانستی هەڤ چەرخ دا ، کورێ هەیسەمی د سەردەمێ خەلیفەیێ عەباسیا "الحاکم بأمر الله" دا ژیای ، ئەوێ کو گرنگیەکا مەزن ب زانست و زانینێ و زانایان ددا ل باژێرێ قاهیرەیێ ، و هەروەسا "دار الحکمة" ئەوا دهێتە نیاسین ب "دار العلم" یا دامەزراندی ل باژێرێ قاهیرەیێ ، و دەمێ دەنگوباسێن زیرەکیا کورێ هەیسەمی گەهشتینە خەلیفەی ئەوی داخازا هاتنا کورێ هەیسەمی کر بو وەلاتێ مسرێ ، هەروەسا ئەوی ل بەغدا زانستێ نوژداری "الطب" دخاند د وی دەمی دا ، و یێ تایبەتمەند بوو ب نوژداریا چاڤان ڤە ، و ل باژێرێ قاهیرە یێ چویە بەردلوڤانیا خودێ ل سالا ١٠٤٠ زاینی ،
الرازی :
ئەو محمدی کورێ زەکەریایێ رازیە یێ ناڤدار ب "أبي بكر" ، یێ ل باژێرێ "الري" ئەوا دکەڤیتە باشورێ روژئاڤیێ تەهرانێ ژدایک بووی ل سالا ٨٦٤زاینی ، ئەوی ژ بچیکاتیا خو حەش زانست و زانینێ دکر ، و ئەوی ل باژێرێ ری زانستێ شەریعەتی و نوژداری و فەلسەفی یێ خاندی ، و پاشی چویە باژێرێ بەغدا ژبو لێگەریانا زانستی ، و ل وێری فێری گەلەک زانستا بوویە ، و ژ هەمی پتر گرنگی دایە زانستێ نوژداری ، و هەروەسا زانستێ کیمایی و گیایێ و زانستێ فەلسەفێ ، و پاشی زڤریە باژێرێ خوو "الري" دا ببیتە رێڤەبەرێ نەخوشخانا باژێرێ الري و ئەو ئێکە ژ نەخوشخانەیێن پێشکەفتی ، و یێ د نوژداریێ دا بەرنیاس بووی ، و یێ شیای گەلەک چارەسەریێن گەلەک نەخوشیان ئاشکەرا بکەت ، پشتی سەروک وەزیرێ دەولەتا عەباسی گوهل زیرەکیا وی بون بناڤێ "عضد الدولة بن بويه" رازی داخازکرە باژێرێ بەغدا داکو ببیتە سەرپەرشتێ نوژداران ، ئەو نەخوشخانەیە مەزنترین نەخوشخانە بوو د جیهانێ دا د وی سەردەمی دا ، ابي بکر الرازی ل سالا ٩٢٣ یێ چویە بەر دلوڤانیا خودێ ،
الخوارزمي :
ئەو محمدێ کورێ موسایێ خەوارزمیە ، نەسلێ وی دزڤریتەڤە بوو خەوارزم ، و مێژویا ژدایك بونا وی یا ڤەشارتیە و دیار نینە ، بەلێ ئەو یێ د سەردەمێ خەلیفەیێ عەباسیان "المأمون" دا ژیای و یێ ل بەغدا مەزن بووی ، خەوارزمی شارەزایێ زانستێ بیرکاری و فەلەک و ئەندازەی بوو ، و یێ پشکدار بووی د "بیت الحکمة" ، داکو ببیتە زانایەکێ باوەرپێکری ، کا چاوا شیایە ژمارەکا پەرتوکان بنڤیسیت و بەرهەم بینیت ، و ژگرنگترینان : الزيج الاول ، و الزيج الثاني ( السند اهند ) ، و پەرتوکا الرخامة ، و پەرتوکا "العمل بالإسطرلاب" ، و پەرتوکا الجبر و المقابلة ، و یێ ل سالا ٢٣٢ مشەختی چویە بەر دلوڤانیا خودێ
جابر بن حیان :
ئەو جابرێ کو حەیانێ کورێ عبدالله یێ ئەزیدی یە ، ناسناڤێ وی ب بابێ عبدالله دهێتە دانان ، ئیختلاف یا کەفتیە د جهێ ژدایك بونا وی دا ، هندەک بێژن یێ ل باژێرێ کوفە ژدایك بووی و هندەك دبێژن ل باژێرێ حەرانێ ل سوریایێ ، یێ بەهرەدار بوو ب زانستێ نوژداریێ د دەست پێکا دەرکەفتنا وی دا ب پشتەڤانیا خەلیفێ عەباسیان "جعفر البرمکي" و هەروەسا جابرێ کورێ حەیانێ یێ شاهەرەزا بوو د زانستێ کیمایێ دا ، هەتا کو ناسناڤێ " الکمیاوي العرب الاول " بدەست ڤە ئینای ، و ژ نڤیسنێن وی : پەرتوکا " أسطقس الأس الأول " و پەرتوکا "أسطقس الأس الثاني" و پەرتوکا الکمال ، و پەرتوکا الواحد الکبیر ، و پەرتوکا الواحد الصغیر ، و پەرتوکا الرکن و الارکان ، و جابرێ کورێ حەیانێ یێ ل سالا ٧٧٩ زاینی چویە بەردولڤانیا خودێ ،
بوچونا خو لسەر بابەتی بدە