ئەلپ ئەرسەلان

ئەلپ ئەرسەلان :

ژدایك بـوویئ ١٠٢٩ زاینی یە و ل ٢٩ هەیڤا ١٢ سالا ١٠٧٢ زاینی یئ چویە بەر دلوڤانیا خودێ ،

سولتانەکئ مەزن یئ دەولەتا سەلجوقیانە و هەروەسا دووەم سولتانئ مەزن یئ دەولەتا سەلجوقیانە، دناڤبەرا سالئن ٤٥٥-٤٦٥ مشەختی بەرامبەر ١٠٦٣ - ١٠٧٣ دەست هەلاتا دەولەتا سەلجوقیان یا وەرگرتی ، کەسەکئ بهئز و خودان شیان بویە و ناڤودەنگیەکا مەزن یا هەی د مئژویا جیهانی یا ئیسلامئ دا هەی ،

دەست هەلات وەرگرتن :

ئەلپ ئەرسەلان هاتە سەر دەست هەلاتئ پشتی کو توغرول بەگ چویە بەر دلوڤانیا خودێ ل سالا ٤٥٥ مشەختی بەرامبەر ١٠٦٣ زاینی ، د ژیئ ٣٤ سالیئ دا ل باژئرئ رەی، توغرول بەگی زاروك نەدبون ژبەز هندێ وەسیەت کر کو برازایئ وی ( سولەیمانئ کورئ داودی ) جئهگریا وی بکەت ل پشتی وی ، بەلئ پاشی ئەلپ ئەرسەلان ب بریارەکا باشتر زانی ، و پشتی وئ بریارئ وەزیرئ توغرولی ( عەمید مەلک کەندەری ) دژایەتیا ئەلپ ئەرسەلانی کر دەمئ کو تو غرولی وەسیەت کری ئەلپ ئەرسەلان بیتە جهـ نشینئ وی ،  دەمئ کو ئەلپ ئەرسەلانی دەست هەلات وەرگرتی ئکسەر ( عەمید مەلک ) کوشت و ( نیزام مەلک ) ل جهئ وی کرە وەزیرئ خوو ، هەر زی ئەلپ ئەرسەلانی دەست ب کاروبارا کرن بو بهئز ئخستنا دەولەتا خوو ، د سالا ئکئ دا تویشی چەند ئاریشەکا بوو دناڤ وەلاتی دا پشتی کو ئاریشە دوەلاتی دا چارە کرین و بدوماهیک ئینای ، ل سالا ٤٥٦ مشەختی بەرەف ئەرمینیا رئکەفت ژبو شەری دگەل رومئ دەمئ گەهشتیە ئازەربەیاجانئ گەهشتەکا کومەکا جەنگاوەرئن دلئر کو بونە رئ خوشکەرئن وی و ئەلپ ئەرسەلان بەردەوامی دا رئکا خو دگەل وان جەنگاوەران ، هەتا گەهشتیە نەقجوان ،ل وئرئ راوەستیا بو کوم کرنا لەشکەری و گەمیئن ئاڤئ بو ئامادەکاریئن شەری ، پشتی کو لەشکەر ئامادە کری لەشکەرئ خو دگەل مەلک شاهئ کورئ خو و وەزیرئ وی نیزام مەلکی هنارتن ، و مەلک شاهـ گەهشتە کەلهەکا ڕومیان و کونترول کر ( فەتح ) کر و پاشی گەهشتە کەلها سەرمباری ئەوژی فەتح کر دگەل کەلهەکا دی برەخ وئ فە و ڤیا مناف ببەت بەلئ نیزام مەلکی رئک نەدایئ ، و هەمی کەلهئن خو دانەف میر قەنجوان ، و مەلک شاهـ یئ بەردەوام بوو د شەر و ڤەکرئنئن کەلهـ و بەرفـرەهـ کرنا ڕویبەرئ وەلاتئ خوو دا ، و دگەل لەشکەرئ خو پئش ڤەچون کر دەست ب فەتح کرنا چەند باژئران دا ، و پشتی چەند شەران ئەلپ ئەرسەلان گەهشتە باژئرئ ئانی کو ل دەوروبەرئن وی باژئری ب رویبارەکئ هاتبو دا پوشین هەروەسا دگەل خەندقان و دیوارەکئ مکوم ل دەوروبەرئن کەلهئ هەبو ، ئەلپ ئەرسەلانی ئەو کەلهە دورپئچ کر بەلئ نەشیا فەتح بکەت ، و لشەکەرێ وی بئ هیڤی ببون ژ گرتنا وئ کەلهئ بەلئ ب ژیریا ئەلپ ئەرسەلانی و بریارئن وی ، کو بریاری دا تاوەرەکئ دروست مەزن دروست بکەن و تژی کر ژ سەربازان و تیر هاڤـئژان ، و مەنجەنیقـ لسەرئ تاوەری دانان و شیان دیوارئن کەلهئ ژناف ببەن ، و شیان باژئرئ بگرن و رومیا ژناف ببەن ، پشتی ئەلپ ئەرسەلانی باژئر گرتی زڤریڤە پشتی زوربەیا وەلاتئ ئەرمینیا و جورجیا فەتح کری ، دگەل زوربەیا ئاخا دناڤبەرا ئاوان و ئەرومیە دا ،

پئکولئن ئەلپ ئەرسەلانی بو گرتنا شامئ و حەلەبئ :

ئەلپ ئەرسەلان ل سالا ٤٦٢ مشەختی دەست ب شەران کر دگەل وەلاتئ شامئ کو دەولەتا میرداسیە دەست هەلات لئ دکر ، و لەشکەرێ خو هنارت بو باشورێ شامئ و باژئرئ بەیت ئەلمقدس و راملە فەتح کڕن کو ل ژئر دەست هەلاتا ئەیوبیا دا بون ، و ل سالا ٤٦٣ ئەلپ ئەرسەلان بەرەف رها چوو ، بەلئ نەشیا بدەست ڤەبینیت ، و دەست ژئ بەردان و بەرەف باژئرئ حەلەبئ چوو دگەل هژمارا ٤٠٠٠ هزار سەربازان ، و داخاز ژ ئەمیرئ حەلەبئ کر کو خو دەست ڤە بەردەت و دەرگەهئن باژئری بو سەلجوقیان ڤەکەت ، بەلئ ئەمیرئ حەلەبئ رەت کر ژبەر هندئ ئەلپ ئەرسەلان بەرەف حەلەبئ برئکەفت میر مەحمودێ کورئ سالحی دورپئچ کر ، پشتی هینگی دورپئچ کرنئ گەلەک نە ڤەکئشا ژبەر کو ترسیا ژ پیلانئت بیزەنتیا بو داگیرکرنا خوراسانئ و هەروەکی ژ ناڤئ خوژی  ترسیا کو شکەستنئ بینیت ، و هوسا زانی یا دجهـئ خودا نینن دوو جهان پئکفە دورپئج بکەت ژبەر هندئ سەرکردەیەك ل جهئ خو دانا بو وئ دورپچ کرنئ ۆ بەرەف خوراسانئ برئکەفت بو شەرئ دگەل بیزەنتیان ، دەمئ مەحمودی ئەڤ چەندە زانی هەر زی رئکەفتن دگەل ئەلپ ئەرسەلانی کر ، و ئەلپ ئەرسەلانی مەرج بو دانا کو گوهـ ل دەولەتا سەلجوقیان و عەباسیا بگریت و ب فەرمانئن وان بکەت ، بڤی شئوی حەلەب بو بەشەک ژ دەولەتا سەلجوقیان،و بڤی شئوەی ئەلپ ئەرسەلان بەرەف روژهەلاتئ چوو ژبو شەری دگەل بیزەنتیان و لەشکەرئ خو دگەل هندەک  سەرکردان ل وئرئ بجهـ هئلان و رئکا شەری دایئ د وەلاتئ شامئ دا ، باژئرئ جوبەیل و دیمەشق و راملە و بەیت ئەلمقدس و تەبەریئ فەتح کرن باژئرئ یافایئ دورپئچ کر ئەڤژی دناڤبەرا سالئن ٤٦٣ هەتا ٤٦٥ مشەختی دا ،

شەرئ مەلازگرد :

ئک ژ شەرئن هەرە گرنگ د سەردەمئ ئەلپ ئەرسەلانی دا رویدا شەرئ مەلازگردە ل سالا ١٠٧١ رویدا دڤی شەری دا تورکئن سەلجوقی ب سەرکردایەتیا ئەلپ ئەرسەلانی سەرکەفتن لسەر دوژمنئن خو بیزەنتیا یان خاچ پەرئسا دا ئینا و ئیمپەراتورئ وان ( رومانوس دیوجینیس ) هاتە دیل کرن ، ئەڤە شەرە خالەکا گرنگ بو بو د مئژویا تورکان دا کو ئەڤ شەرە بو رئک بو تورکان ڤەکری ل ئەنادول و تورکیا یا نوکە دا نیشتەجئ ببن و هەروەسا ب دەست پئکا لاواز بون و ژناف چونا ئیمپەراتوریەتا بیزەنتیا دهئتە دانان ، تورکیئن سەلجوقی دڤی شەری دا شیان دەستئ خو بدانە سەر رویبەرەکئ بەرفرەهـ یئ ئاسیایا بچویك دا بگرن کو تورکیا یا ئەڤروکە یە ،

دوماهیک هاتنا ژیانا وی :

ئەلپ ئەرسەلان ژلایئ یوسف خەوارزمی دهئتە بریندار کرن ب چەقویەکئ ل ٢٩ هەیڤا دەهـ سالا ١٠٧٢ دژیئ ٤٢ سالیئ دا ژ ئەگەرئ سەختیا برینا وی گیانئ خو ژدەست ددەت و کورئ وی مەلک شاهـ دبیتە سەرکئشئ دەولەتا سەلجوقیان ،

ژئدەرئن بابەتی :

پەرتوکا سولتان ئەلپ ئەرسەلان 

ألب أرسلان - الأسد الشجاع

ویکیبیدیا