تەیمورلەنگ

 تەیمور لەنگ :

یێ بەرنیاسە د زمانێ فارسی و ئوردی دا بناڤێ تەیمور ، یێ دناڤبەرا سالانێن ١٣٣٦ زاینی هەتا سالا ١٤٠٥ زاینی دا یێ ژیای ، ئەو سەکردەکێ "ئوزبەگی" یە دزڤریتەڤە بو چەرخێ چارێ زاینی ، کار یێ کر بو دامەزراندنا زنجیرە شاهاتیاتە یموریا ل سالا ١٣٧٠ زاینی ، ل دەڤەرا ناڤەراست ل کیشوەرێ ئاسیا ، و ئەو ئێکەم شاهێ ئەڤێ زنجیرەیێ بوو ئەوا کو بەردەوام بووی هەتا سالا ١٥٠٦زاینی ، و یێ هاتیە نیاسین ب تەیمورلەنگ ژ ئەنجامێ بریندار بونا وی د ئێک ژ شەران دا یێن کو پشکدار بوی ، رامانا "لەنگ" ئانکو کەسەکێ نە تمام درێڤەچونێ دا ئان کو بو وان کەسا دهێتە گوتن کو ئاریشەک د پێت وان دا هەبیت ، و "تەیمور" د زمانێ ئوزباکی دا ب رامانا ئاسن دهێت ، و یێ ناسیارە ب هرێش و شەرێن خو یێن دژوار و بهێز ، و دڤان هرێشان دا گەلەک خەلکێ سڤیل یێن کرینە قوربانی ، و ئاکنجیێن باژێرن مەزن یێن ژناف برین و زیان یا گەهانیێ ،

ژدایك بون و رابون :

تەیمور یێ ل گوندەکێ نێزیک باژێرەکێ فارسی بناڤێ کش یێ ژدایك بوی ، کو دکەڤیتە باشورێ سەمەرقەندێ ل وەلاتێ ئوزباکستانێ ، ل ٢٥ هەیڤا شەعبانێ ل سالا ٧٣٦ مشەختی کو دکەڤیتە بەرامبەر ٨ هەیڤا چار سالا ١٣٣٦ زاینی یێ ژدایك بووی ، روژێن زاروکینیا خو ل هوزەکێ بناڤێ "بەرلاس" یا بەری سەری ، و کەسەکێ رژد و زیرەک بو د هونەرێ شەری دا ئەوا کو ژ هوزێن بیابانی فێربوی و وەرگرتی ، و ژگرنگ ترینا سیار بونا هەسپی و نێچیرێ و هەروەسا هاڤێتنا تیروکڤانا ، هەتا کو بویە شەرکەرەکێ زیرەک و خودان شیان دهونەرێ شەری دا ، و ژلایێ مەزهەبی ڤە کەسەکێ شیوعی بوو ، ئەوژی پشتی کو چاڤ ب کەسەکێ بناڤێ برکة کەفتین ل باژێرێ بلخ ، ئەوێ کو بو وی بویە پشتەڤان دگەل شەران و هرێشان دا ، و ژ گرنگترینا ئەوێن دژی "توکتەمش خان"

ئەو کارێ ئەو پێ رابوی :

تەیمور لەنگی لەشکەرەکێ بەرفرەهـ بەرهەڤـ و ئامادە کربوو کو ژ پتریا سەربازێن وی ژ رەگەز مەغولی بوون ، و هزر د بەرفرەهـ کڕنا سنورێن خودا دکرن ، و دەولەتا "خەوارزم" یا ئێکێ بو هرێش دژی وێ ئیناین ، کو شەر دژی کر ل سالێن ٧٧٣ مشەختی بەرامبەر ١٣٧٩ زاینی بو چار جاران ، و ل جارا دوماهیێ پشتی شەر و کوشتارەکا مەزن شیا دەولەتا خەوارزم تێک بشکێنیت و دەست ب سەردا بگریت زێدە بکەت ل سەر سنورێن دەولەتا خوو ، و د ئەڤی ماوەی دا شیا دەستێ خو بدانیتە سەر بیابانا قەفجانێ ، ئەو دکەڤیتە دناڤبەرا دەریاچا قەزوین و دەریاچا خەوارزم دا ،

و ل سالا ١٣٨٠ زاینی ژبەر ئاژاوە و رەوا خرابا د خوراسانێ دا پەیدا بووی ، تەیمور لەنگی کورێ خو یێ چاردە سالی میران شاهـ هنارتە وێ دەڤەرێ داکو خو بدەست وانڤە بەردەن و د ئەنجام دا شیان دەستێ خو بدانە سەر خوراسانێ و هەروەسا ئەفغانستانێ و بەحستانێ ، و ل سالا ١٣٨٥ زاینی بەرەف مازنزانێ چوو ئەوا کو خو بدەست ڤە بەرای بێی چ شەر بهێنە کرن ، و پشتی وان ئازەربەیجان و فارس ڤەکرن ، و ل پشتی وێ ئەسفەهان ئەوا کو شورە دژی جێهگرێن خو کرین ، و ئەڤێ ماوێ جەنگی دا نێزیکی ٧٠ هزار سەرباز هاتبونە کوشتن

کا چاوا پشتی هینگی هند و چین ڤەکرین و گەلەک دەڤەرێن دی...

مرنا وی :

تەیمور لەنگ ل ١٧ هەیڤا شەعبانا ٨٠٧ مشەختی بەرامبەر ١٨ هەیڤا هەشت ل سالا ١٤٠٥ گیانێ خو ژدەست ، پشتی مرنا وی کەلەخێ وی ڤەگوهاستە باژێرێ سەمەرقەندێ و ل وێرێ هاتە ڤەشاڕتن ..

.....

نڤیسەر : رێباز زێباری