پشک - الاسهم - stocks
پشک ( الاسهم ) ( stocks )
پشک دابە شکرنەکە ژدابەشکرنێن کومپانیێ چاڤدێریا پارێ تا کە کەسی یان کومەکا کەسان بشێوێ پشک ب رێژەکا سەدی ژ سەرمایێ کومپانیێ ، و پێناسەکادی بو( پشک) ێ جورەکە ژ کاغەزێن دارایی ( الاوراق المالیە) یێن دهێنە دەرێخستن ژلایێ کومپانیا یان حکومەتێ وگرێدایە ب فایدێ جێگر ، ژ پێناسێن دی یێن دوماهیێ ئەوژی کاغەزەکا دارایی یە ب بهایەکێ وەکهەڤ تێتە بکارئینان بوگوهورینێ چ برێکا زیندی بیت یان برێکا بازارێن دارایی و هە می پشک مافەکن ژمافێن سەروەت و سامانێ کومپانیێ و خودانێ پشکێ گرنتیێ دەنێ لسەر بەشەکێ تایبەت ژسەرمایێ کومپانیێ .
جورێن پشکا:
پشک دهێنە دابەشکرن بو وان جورێن دهێنە گوهورین دبازارێن کاغەزێن دارایی دا :
پشکا نورمال ( الاسهم العادیە) Common stock : ئە و پشکە پتر دهێتە دەرێکخستن و گوهورین پێ تێتە کرن دناف خەلی دا دبازارێ دارایی دا وەکی سەروەت و سامانێ تایبەت یێن کومپانیا ورێژەیا دەستکەفتێن دارایی . مافێ هە ر وەبەر هێنەرەکی یە دپشکێن نورمال دا بەژداریێ بکە ت د دەنگدانا دەستەیا رێڤەبەریێ یا کومپانیێ دا .
بەژداری کرنا پشکێن نورمال بو ماوەکێ درێژ دگەشەکرنا سەرمایەی دا ژلایێ زێدەکرنا رێژا داهاتێ دارایی و هە می وەبە رهێنانێن دچالاکیێن کومپانیێ دا . وپتریا جاران بهایێ داهاتی پترە ژ تێچونا پشکێ و ل وی دەمێ مەترسی چێدبیت ب تایبەتی دەمێ کومپانی خسارەت دبیت و دگە هیتە دەمێ پارڤەکرنێ ( تصفیێ) و خودانێ پشکا نورمال چ تشت ب دەست خوڤە نائینیت ژبهایێ بەژداریکرنێ د سەرمایەی دا هەتا قەرێن خودانێن قەوال ( سندات ) و پشکێن گەلە ک باش نە دە ن .
٭ ( سندات) بشێوەکێ گشتی دبێژنێ بەلگەنامە .
(سندات مالیە ) دبێژنێ قەوال .
پشکێن گەلەک باش ( الاسهم الممتازە) preferred stock : ئە و پشکن کو رێژەکە ژ سەروەت و سامانێ کومپانیێ و دەستیری و مافێ دەنگدانێ نینەو پشکێن گەلەک باش قازانجەکێ گرنتی و یێ جێگر یێ هەی بەروڤاژی پشکێن نورمال قازانجێن وان دهێنە گوهورین ، دەمێ پارڤەکرنا کومپانیێ دا خودانێ پشکێن گەلەک باش دەست خوڤە دئینن بەشەکی بەری بەژداربویێن دی و هەروەسا ئەو پشکە وەکی قەرەکی یە لسەر سەرمایەی .
پشکێن گەلەک باش باشترن ژ پشکێن نورمال چونکی دابەش د بنە دوجورا ژوان ژی :
۱/ پشکێن زیندی نەیێن کوم بوی ( غیر تراکمی) : جورەکە ژجۆرێن پشکێن گەلەک باش و چ زێدەهیێن باشتر نینن ، خودانێ پشکێ مافێ وی یە ب دەست خوڤە بینیت داهاتەکی ودەمێ کومپانی نەشیان قازانجی بدەن ل وی دەمی فایدێن وەبەرهێنەرا ناهێنە دان.
۲/ پشکێن کوم بوی ( تراکمیە) : ئەو پشکن باشیاوان ئەوە کو وەبەرهێنەرا دپارێزن ددەمێ ئاستەنگێن دارایی دا ( صعوبات مالیه) یان نە دانا قازانجی ئەف کومکرنە بهایێ داهاتێ پشکێ یە لسەر کومپانیێ هە تا کو دەم دهێت و ب دەنێ .
۳/ پشکێن بەژداربوی : خودانێ وێ مافێ هەی بگەهیتە قازانجێ پشکێن گەلەک باش و قازانجێ زێدە ژی .
٤/ پشکێن شیانا گوهۆرینێ هەی ( قابلة للتحویل) : ئەو پشکن کوباشیەکێ بدەست خوڤە دئینن دەمێ کو پشکێن ممتاز گوهورن بو پشکێن نورمال و بهایێ جێگر ە و دبێژنە ڤێ چەندێ بهایێ گوهورینێ ( سعر التحویل).
٥/ پشکێن ڤەگەراندی(الاستدعاء) : ئەو پشکن کو کومپانی یا فایدەیە نەکو وەبەرهێنەر ومافێ کومپانیێ یە دڤی جورێ پشکێ دا لدەمێ ماوە ب دوماهیک دهێت بو بزڤرینیت.
دەرێخستنا پشکا :
ژکارێن تایبەتە د کومپانیێن وەبەر هێنەردا دەمێ دهێته دامەزراندن و خەلک بەژداریێ دکەن لسەر سەرمایەیێ دامەزراندێ یان بو زێدەکرنا سەرمایەیێ کومپانیێ ل دەمێ پیدڤی ل پاشەروژێ .
و گەلەک ئەگەرێن هەین بو دەرێخستنا پشکێ ژ گرنگیێن وان :
۱/ زیدەکرنا پارێ بەردەست ( السیولە) یێ دارایی یێ تایبەت دکومپانیێ دا دا کو خو لبەر بگریت دەمێ قەیرانێن دارایی یان دەمێ نە سەرکەفتنێ .
۲/ دانا پارەی بو پروژەیێن نی ب ئارمانجا پێشکەفتنا کاران.
۳/ بەژداری کرن دسەروەت و سامانێ کومپانیێن هەڤرک دا ژئەگەرێ ئستراتیجی و وەبەرهێنانێ .
مافێن خودانێن پشکا :
خودانێن پشکا دکومپانیێ دا کومەکا مافێن گرەنتی کری لدیف قانونێ یێن هەین :
١/ ب دەستڤەئینانا پشکەکێ ژبهایێ پارڤەکرنێ چ هاتبیتە چارەکرن یان ماوێ هەبونا وێ ب دوماهی هاتبیت.
۲/ بەژداری کرن دکارگێریا کومپانیێ دا و کومبونێن گشتی و یێن تایبەت ب بەژداربویان ڤە.
۳/ مافێ بەژداربونێ دهەلبژارتنا دەستەیا رێڤەبەریێ ژلایێ بەربژێر و دەنگدانێ .
٤/ ب دەستڤەئینانا پشکەکێ ژقازانجێن بەلاڤکری دماوێ سالێ دا کو هاتیە دەست نیشانکرن ژلایێ جڤاتا گشتی یا بەژداربویا و دهێنە توزیع کرن لدویف هندێ کا هەر بەژداربویەکی چەند پشک هەیە دسەرمایەی دا.
٥/ مافێ سەحکرنا هەمی بەلگە و پێزانینێن گرنگێن هەین یێن گرێدای ب کاری و،چالاکیێن کومپانیێ ڤە .
تایبەتمەندیێن پشکا:
هەر جورەک ژجورێن پشکا هندەک تایبەتمەندی هەنە :
۱- تایبەتمەندیێن پشکێن نورمال :
_ مافێن ژبەر مایی ( المطالبة المتبقیة) : ئەو دەستکەفتی یێن بەژداربویانە دپشکێن نورمال دا لسەر مافێن (داهات) ی و تشتێن کومپانیێ دماوێ دوماهیا پارڤەکرنێ دا.
_ بەرپرسیاریا سنوردار ( المسٶلیة المحدودة) : دبیت بەژداربو ب دەست خو ڤە نە ئینن بهایێ بەژداریکرنا خو د وەبەرهێنانان دا چونکی کومپانیێ شیانێن خویێن درست ب کارنەئیناینە بو وەبەرهێنانێ ب رێکەکا درست ، و دە مێ خسارەت دبیت دبیت هەمی بەژداربو ب دەست خوڤە نەئینن وێ پشکا هەی دکومپانیێ دا .
۲- تایبەتمەندیێن پشکێن گەلەک باش :
ئەو تایبەتمەندیێن تایبەت بڤی جوری ڤە دابەش دبن بو : -
_ دابەشکرنا قازانجێن پشکێن گەلەک باش وەکی رێکا دابەشکرنێ د قازانجێن پشکێن نورمال دا .
_ پشکێن گەلەک باش وەکی قەوال ( سندات) قازانجی ب دەست خوڤە دئینن لسەر وی بنەمایێ پەیمانا هاتیە
گرێدان ، و بەلاڤکرنا وێ ددەمێن رێکخستی دا .
_ هندەک کومپانی بهایێن دەرێخستنا پشکێن گەلەک باش دەن بەری دە مێ ب دوماهی هاتنێ ( الاستحقاق) .
_ پشکێن گەلە ک باش مافێ دەنگدانێ لسەر بەژداربویان نینەدکومپانیێ دا .
بوچونا خو لسەر بابەتی بدە