باشترین 5 ڤیتامین بو بهێزکرنا مێشکێ مروڤی

باشترین 5 ڤیتامین بو بهێزکرنا مێشکێ مروڤی  

خوارن و ساخله میا دەماخی

ده ماخێ مروڤی بشێوه کێ به رده وام کاردکه ت، و کونترولا هزرا، و لڤینێ، و هه ناسه دانێ، و لێدانێن دلی ، وئه ندامێن هه ستێ، و گه له کێن دی. ئەڤە رامانا هندێ ده ت کو ده ماخ پێدڤی ب وزه کا زور و بەردەوامە، کو خوارن ژێدەرێ ڤێ وزێ یە. لەورا خوارنێ رولێ خو یێ هه ی د کارکرنا دەماخی دا، خوارنا ب مفا و ساخلەم کو رێژەکا مەزن یا ڤیتامینا تێدا و کانزا و دژە ئوکسید تێدا بن، کو ده ماخی دپارێزیت ژ رهێن ئازاد ( Free radicals) کو خانێن دەماخی ژناڤ دبەت.

گرنگترین ڤیتامین بو بهێزکرنا شیانێن دەماخی:

1- ژوان ڤیتامینا یێن بەرنیاس ڤیتامین E :

 کو رولەکێ مەزن یێ هەی بو نەهێلانا رهێن ئازاد(Free radicals). هه روه سا گەلەک خواندن و دیڤجونان دیارکریە کو ڤیتامین E مروڤی دپارێزیت ژ نەخوشیا زەهایمەر (نەمانا هزرێ) ژ جورێ سڤک و ناڤەند. ل سالا 2014 خواندنەک هاتە به لاڤکرن د گوڤارا کومەلا دلی یا ئەمریکی تێدا دیارکر توکوترینول ( tocotrienol) یێ کو بشێوه کێ سروشتی د زەیتا دارقه سپێ دا کو ئەو ژی جورەکە ژ ڤیتامین E هاریکاریا مادێ مایلینی دکەت یێ د مێشکی دا، کو نەمانا مادێ مایلینی دبیتە ئەگەرێ سکتا دەماخی.

ژێدەرێن ڤیتامین E

1- توفکا گول بەروژێ، باهیڤ، فستەق، بندەق،و گیز.

2- زەیتا دەخلی، زه یتا گول بەروژێ، زەیتا گەنمەشامیا.

3- زەرزەواتی وەکی سپیناخ، بەقل،و کەلەمی.

2- ڤیتامین B6

ئه ڤ ڤیتامینە هاریکارە بو ئه رکێن لەشی و گەلەک ئەندامان، پێدڤیەکا زورا پێ هەی بو گەشەکرنا دەماخەکێ ساخلەم ، هه روه سا رولەکێ گرنگێ هەی بو بەرهەم ئینانا هورمونێن سیروتونین و نور ئەدرینالین کو پێدڤی نە بو ڤەگوهاستنا ئەرکێ کاری یێ دەماران، و دلی و لولێن خوینێ، و کوئەندامێ هەرسێ، و بەرگری،و ماسولکان، و به رهه م ئینانا میلاتونین کو رادبیت ب رێکخستنا دەمژمێرا مێشکی یا تایبەت. ژ ژێدەرێن ڤیتامین B6 گوشتێ گارەشان،و گوشتێ مریشکان،و ماسی، و هێک،و فاسولی، و موز، و بتات، و گیز و باهیڤ.

3- ڤیتامین B12

ئه ڤ ڤیتامینە یێ گرنگە بو ئەرکێن لەشی، و ساخلەمیا دەماخی، به رهەم ئینانا خانێن خوینێ ، و کارێ دەماران. ڤیتامین B12 وەک دەرمان دهێتە خوارن د حاله تێن ژدەست دانا هزرێ، و نەساخیا زەهایمەر، و دیرکەڤتن ژ دیاربونا نیشانێن پیراتیێ، هێزێ ده ته هزرێ و ئەرکێن دەماخی و ئەندامێن بەرگریێ.

کێمیا ڤی ڤیتامینی لدەف وان دیاردبیت یێن خوارنێن روەکی دخون، و دان عه مران، و ئەوکەسێن تێکچون د ئەندامێن هه رسێ دا هەی کو بزەحمەت ڤیتامین B12 دمژیت ژ خوارنان و تمامکەرێن خوراکی. کێمیا ڤیتامین B12 دبیتە ئەگەرێ تێکچونا دەماران و لاوازبونا کارێ دەماخی، و نەمانا هوش و بیرا . ژێدەرێن ڤیتامین B12 خوارنێن دەریای، جگەر، گوشتێ گارەشان، گوشتێ مریشکا، بەرهەمێن شیری وەکی شیر، ماست، پەنیر.

4- ترشێ فولیک (فیتامین B9)

ژ وان ڤیتامینایە یێن گرنک بو له شی ژئه گەرێ گرێدانا ڤی ڤیتامینی ب ئەرکێن دەماخی. خوارنا بەشەکێ باش یێ ڤیتامینB9 بشێوەکێ روزاە ئەرکێن دەماخی بهێز دکەت و هاریکاریا ساخلەمیا لەشی و دەماخی و دەرونێ مرڤی دکەت. هه روەسا ئافرەتێن دووگیان پێدڤی ب رێژەکا مەزنترن ژ ترشێ فولیک کو یێ فەرە د دەمێ گەشەکرنا بلەز دا بتایبەتی ماوێ دووگیانیێ و شیردانێ .

ژێدەرێن ترشێ فولیک زەرزەواتێ بەلگین و نیموک و پرتەقال ، و باقلک، ماسیا سەلەمون، شیر، ئەڤوگادو. کێمیا رێژا ڤی ڤیتامینی د لەشی دا دبیتە ئەگرێ بەدخوراکیێ، و تەنگە نەفەسی، زکچون، هه ودانا ئەزمانی، هه ستیاریا پیستی، تێکچونا هوش و بیرا.و ئەگەر بو ماوەکێ درئژ رێژا وی یا کێم بو د لەشی دا دێ بیتە ئەگەرێ لاوازی د گەشەکرنێ دا، هه ودانا پدیێ. ئەو کەسێن توشی کێمیا ڤیتامینی دبن کەسێن ئالودەبوی لسەر ڤەخوارنا کحولا، و نەخوشیا قولونێ هه بیت .

5- ڤیتامین C

ژ وان ڤیتامینا نە یێن د ئاڤێ دا دحەلیێن. و شێوێ وی یێ چالاک دهێته ناڤکرن ب ترشێ ئەسکوربیک. مروڤی شیانا بەرهەم ئینانا ڤی ڤیتامینی نینن لەورا یا پێدڤیە بهێتە خوارن داکو پێدڤیێن خو یێن روژانە ژ ڤی ڤیتامینی وەرکریت. ژێدەرێن ڤیتامین C، نیموک، پرتەقال،سندی،یوسفی (لالنگی)... هتد ژ ڤان جورا، زەرزەوات.

ئەرکێن ڤیتامین C

1- گرنگترین دژە ئوکسیدە. رولێ هه ی د ڤەزڤراندنا مادێن دژە ئوکسید د دەماخی دا وەکی ڤیتامین E، هه روەسا گرێدایە ب نەساخیێن ئوکسیدی وەکی زەهایمەر و تێکچونێن دەرونی وەکی شیزوفرینیا.

2- رولێ هه ی د ئەرکێ کاری دا یێن دەمارە خانان بەرف دەماخی و بشێوەکێ ئیکسەر کارتێکرنێ ل کارەباییا دەماران دکەت.

3- بەرهەم ئینانا دوپامین،و ئەدرینالینی، و و دەردانا کیمیکە مادن یێن دەمارە خانێ د گەهینکە درزێن دەمارە خانێ دا .

4- رولێ هه ی د مژینا کیمیکە مادێ گلوتامان د گەهینکە درزێن دەمارە خانێ دا و رێکخستنا وێ.

5- ڤیتامین C رولەکێ گرنگێ هه ی د پێگەهشتا کولاجینی.