طارق بن زياد
ژدایکبونا تارقێ کورێ زیادی :
تارقێ کورێ زیادی ل دەڤەرا خشنەلە ل جەزائیر یێ ژدایك بووی ، ل سالا ٥٠ مشەختی بەرامبەر ٦٧٠ زاینی ، ئەو کورێ هوزا ( نفزة البربرية ) ، كو د بنیات دا تارقێ کورێ زیادی نە ژ نفشێ عەرەبایە بەلکو یێ بەربەریە ل وەلاتێ مەغرب یێ ئاکنجی بووی ، رابونا تارقێ کورێ زیادی رابونەکا ئیسلامی بوو ، و یێ فێری خاندن و نڤێسینێ بووی و دگەل ژبەر کرنا گەلەك ژ سورەتێن قورئانا پیروز ، هەروەسا دگەل ژبەر کرنا ژمارەکا فەرمودێن پئغەمبەری سلاڤێن خودێ لسەر بن ،
سیفەتێن تارقێ کورێ زیادی :
گەلەک سیفەتێن تارقێ کورێ زیادی یێن بو مەهاتین ڤەگوهاستن لسەر کەسایەتیا وی وهندەك ژوان وەکی :
یێ بەژن درێژ بوو
و خودان لەشەکێ بهێز و جوان بوو
و یێ پرچ زەر بوو
جیهاد :
تارقێ کورێ زیادی دفتوحاتێن ئیسلامێ دا دگەل موسی بن نصير بەشداری دکرن ، و زیرەکیا خویا د شەری دا بەرچاڤ کر ، هەروەسا دسەرکردایەتیا لەشکەری دا بشێوەکێ رێکو پێك ئەنجام ددا هەتا کو سەرنجا موسی بن نصير بخو راکێشای و کرە سەرکردێ لەشکرێ خوو ل مەغرب ، و لەشکەرێ موسی بن نصير شیا بگەهیتە دەریایا ئەتلەسی ، و شیا بەشەکێ مەغرب داگیر بکەت ، و تارقێ کورێ زیادی یێ بەردەوام بوو لسەر فتوحاتێن خو دگەل موسی بن نصير هەتا گەهشتینە گرنگترین باژێرێن مەغرب ، کو ئەوژی باژێرێ الحسیمة بوو ، و هەتا دورپێچ کڕن هەتا کو خەلکێ وێ خوو رادەست کری ، و هوسا زوربەیا دەڤەر و باژێرێن مەغرب کەتنە لبن کونترولا موسی بن نصير دا ، ژبلی باژێرێ سبتة المحصنة نەبیت ، تارقێ کورێ زیادی دەست هەلاتا باژێرێ طنجة وەرگرت ، داکو بشێت چاڤدێری و زێرەڤانیێ ل باژێرێ سبتة بکەت ،
ڤەکرنا باژێرێ ئەندەلوس ( فتح الأندلس ) :
دەمێ موسی بن نصير دەرفەتا چونا ژور دیتی دەملدەست ئاماژە ب تارقێ کورێ زیادی کر بو سەرکێشیا ئەڤئ ئوپراسیونێ ، تارقێ کورێ زیادی راستەوخو بەرەف چیایێ تارق ڤە چوو ل سالا ٩٢ مشەختی ، و شیا ( حصن قرطانجة )
ڤەکەت ، و دەڤەرێن دەوروبەرێن چیایێ تارق کونترول کرن ، و دەمێ ( لزریق ) دەست هەلات دارێ هەرێما ( القوطي ) ئەڤ چەندە زانی یا کو تارقێ کورێ زیادی کری ، لەشکەر ل دیف لەشکەری هنارتن ، هەتا کو تارقێ کورێ زیادی شیای بدوماهیکی دەستێ خو بدانیتە سەر وان و وان بدوماهیك بینیت ، شەرێ دناڤبەرا موسلمانا و القوط دا ل دەشتا ( الفلنتیرة ) دا ل رەمەزانا سالا ٩٢ مشەختی یا بەردەوام بوو بو ماوێ هەشت روژان و قارەمانێ شەری ژی تارقێ کورێ زیادی بوو ،
هەروەسا شەرێ دولا لوکە ، کو ئەوژی ئێك بوو ژ شەرێن گرنک یێن کو تارقێ کورێ زیادی تێدا توش بووین ل سەر رێکا ڤەکرنا باژێرێ ئەندەلوس ، ئەوا کو موسلمانا تێدا سەرکەفتین ب سەرکەفتنەکا مەزن ، و ئەو دوماهیکا پاشایێ القوط و دەستهەلاتا وان بوو کو پاشا لەزریقی چ وێرس ل دیف خو نە هێلا بوو کو دەست هەلاتێ ل دەولەتا وی بکەت ، و دەمێ شەرێ دولا لوکە بدوماهیك هاتی تارق دگەل لەشکەرێ خو راستەوخو بەرەف ئەندەلوس برێکەفتن ، و ئەو باژێرن کو درێکا وی دابون ڤەکرن ، وەکی ( طليطلة ، غرناطة ، مەلەگا )
و تارق دگەل لەشکەرێ خو یێ بەردەوام بوو لسەر رێکا خو ب پشتەڤانیا موسی بن نصير هەتا کو شیای باژێرێ ئەندەلوس ب تەمامی فەتح بکەت ، و ژ هەژی دیارکرنێ یە کو تارقێ کورێ زیادی بەری دەست ب هرێشا باژێرێ ئەندەلوس گوتنەك پێشکێشی لەشکەرێ خوو کر کو تێدا دبێژیت ( البحر من خلفکم ، و العدو من أمامکم ) ئانکو دەریا یا ل پشت هەوە و دوژمن یێل بەرامبەری هەوە ، و هندەکان ژی ئاماژە ب وێ چەندێ ددا کو ئەڤە ئاخفتنا وی نینە بەلکو ئەڤە ئاخفتنا دوژمنێن وی ، داکو بخو ئەگەرەکێ ببین بو شەکەستنا خو بەرامبەری وی ، و دا خەلکی رازی کەن کو تارقێ کورێ زیادی لەشکەرێ خو یێ نەچار کری لسەر ڤێ هرشێ ئەوا کو چ دەرباز بون بو نینن و چ گەمی ژی نینن پێ بزڤڕن ، ئەڤجا ئەگەر وان رزگاربون بڤێت و ژیان بڤێت وان چ هەلبژارتن نینن ژبلی کو د ئەڤی شەری دا سەربکەڤن ، بەلێ ئەڤ پا سەختەیا ئەڤێ گوتنێ یاهاتیە پشت راست کرن کو چ راستی بوو نینە کو تارقێ کورێ زیادی ئەف چەندە کربیت ، بەلگە ژی پێ ئەوە کو ئەڤ گوتنە د چ پەرتوکێن مێژویا ئیسلامێ دا ئاماژە پێ نە هاتیە دان ، بەلکو بتنێ د پەرتوکێن ئەوروپیان دا ئاماژە یا ب ڤێ چەندێ دای ، وهەروەسا ئەو چیروکا هاتیە گوتن دەربارەی تارقێ کورێ زیادی کو دبێژن تارقێ کورێ زیادی گەمیێن خو سوتن دا کو لەشکەری وی چ رێک نەبن پاش ڤە بزڤرن ، ئەڤ چیروکە ژی هاتە پشت راست کرن کو درەوە و چ راستی بوو نینە ، چنکو ئەڤ گەمیە نە سەروەتێ موسلمانا یێ تایبەت بوو و چ موسلمان نەشێن سەردەریێ ژدەف خو بکەن یان خراب کەن یا بسوژن ،
رەوشتێ مروڤایەتی لدەف تارقێ کورێ زیادی :
مروڤایەتیا تارقێ کورێ زیادی د چەند رویدانەکا دا یا دیار بووی ، هندەك ژوان :
١ - رازیبونا تارقێ کورێ زیادی کو خو بدانیت زەلامێ دوویێ لسەر هەمی سەرکەفتنێن خودا خو ل سەر سەرکردێ خوو موسی بن نصير دا نەئێخست ،
٢ - زڤراندنا پارێ مەلکی بو وان ژلایێ تارقێ کورێ زیادی کو دگوتنێ ( صفايا الملوك )
۳ - تارقێ کورێ زیادی سوزا خو بجهـ ئینا لسەر پاراستن و ئاسایشا باژێری هەتاکو ژ کەسێن فێلباز پاقژ کری ، چنکو ئەو چ ئاخفتنا نابێژیت و ئیلا دێ بجهـ ئینیت ،
مرنا وی :
تارقێ کورێ زیادی لسالا ١٠٢ مشەختی چوو بەردلوڤانیا خودێ ، و هەر ژ گەهشتنا وی و موسی بن نصير بو باژێرێ دیمەشقێ دەنگوباسێن وی بەررەببون ، هندەك مێژوو نڤیس دبێژن کو ئەو ما بو بێ کار هەر ژ گەهشتنا وی بوو باژێرێ دیمەشقێ و هەتا چویە بەر دلوڤانیا خودێ ، و هندەك ژی دبێژن ئەو هاتبو زیندانی کرن ، و هاتبو دەرێخستن ژ دیمەشقێ ، هەتا کو خەلیفە وەلید چویە تێدا و بریارا ئازاد کرنا وی دای ،
ئەدمین : rebas zebari
بوچونا خو لسەر بابەتی بدە