پەیمان ناما ڤێرسای
پەیمان ناما ڤێرسای :
پەیمان ناما ڤێرسای ئەوا ب ئنگلێزی دبێژنێ ( The Treaty of Versailles ) دزڤریتەڤە بوو پەیمان نامەکا نیڤدەولەتی یا کو بشێوەکێ فەرمی راستیێن شەرێ جیهانی یێ ئێکێ داینە دیار کرن ، و ناڤەروکا ئاشتی و ئارامیێ بەرجەستە کری پشتی جەنگێ جیهانی یێ ئێکی ، ئەوا کو هاتیە ئیمزا کرن ل هولا "مەرایا" ل کوچکا ڤێرسای ژلایێ چەندین وەلاتێن پشکدار د شەرێ جیهانی یێ ئێکێ دا ، ئەوا دکەڤیتە ٢٨ - ٦ - ١٩١٩ز ، و ئەڤ پەیمان نامە هاتە راگەهاندن ل کونفراسا ئاشتیێ دا ل پاریس ئەوا هاتیە ئەنجام دان ل کانونا دوویێ ل سالا ١٩١٩ز ، ژبوو ب دوماهیك ئینانا جەنگێ جیهانی یێ ئێکێ ،
پالدەر و مەرجێن پەیمان ناما ڤێرسای :
هندەك ئاگربەست و مەرج هاتنە دان ل پەیمان ناما ڤێرسای دا ژلایێ سێ کەسایەتێن بەرچاڤ ڤە ، و هەر ئێک ژ وان هندەک خال و مەرجێن گرنگ دانە دیار کرن ئەوژی :
- فرانسیس کلیمنصو سەروک وەزیرێ فەرنسا : د مەرجێ خودا دا دیار کرن کو پێدڤیە ئەلمانیا بهێتە سزا دان ، و قەرەبویا هەمی زیانێن جەنگی دا پەیدا بوین بدەت ، و دەست ب سەر پیشەسازی و هێز و ئەردێ وان دا بهێتە گرتن ،
- وودرو ویلسون سەروکێ ئەمریکا : دمەرجێ خودا دا دیار کرن کو پێتڤیە دهەمی وەلاتاند دا هێزێن چەکدار بهێنە کێم کرن چ د شەری دا شکەست بیت یان سەرکەفت بیت و کومەلەیا وەلاتێن ئێکگرتی بهێتە دامەزراندن .
- لوید جورج سەروک وەزیرێ بریتانیا : ئەوژی خو دا دگەل پشنیارا سەروکێ ئەمریکا وودرو ویلسون ،
ئەنجامێن پەیمان ناما ڤێرسای :
پەیمان ناما ڤێرسای چەندین ئەنجام بەرهەم هێنان کو د گەلەك وەلاتاندا کاریگەریێن بەرچاڤ بخووڤە دگرتن ، ئەڤەژی هندەك ژوانە :
- کێم کرنا رێژەیا ئاخا گرێدای ب ئەلمانیا ڤە و خەلکێ ئەلمانیا ڤە ب رێژەیا ١٠٪
- وەلاتێن هەڤپەیمان هەمیان پەیوەندیێن خوو یێن دەرڤەی دگەل ئەلمانیا برین
- نە چار کرنا ئەلمانیا ژبوو قەرەبوکرنا هەمی زیان و خوسارەتیا بو وەلاتێن هەڤپەیمانان
- دانا هەردوو ئەردێن ئالالزاس و لورین بو وەلاتێ فەرەنسا
- ویلایەتا سارلاند هەتا سالا ١٩٣٥ ما ل بن کونترولا وەلاتێن ئێک گرتی ،
- سێ بەشێن بچیک ب بەلجیکا هاتنە دان ،
- بەشێ باکور یێ باژێرێ شلسیفیگ بهێتە زڤراندن بو دانیمارک
- بەشەک ژ سیلیزیا یا بلند و رێکا دەریای ئەوا دگەهیتە دەریایا بەلتیق ب پولەندا هاتنە دان ،
- ئازاد بونا باژێرێ گدانسك هاتە ڕاگەهاندن ،
بوچونا خو لسەر بابەتی بدە