الإمبريالية چیە ؟

هەڤرکیا ئمبریالی دناڤبەرا فەرنسا و ئنگلیزا دا

ئیمبریالی :

ئیمبریالی جورەکێ سیاسەتێ یە هندەک دەولەت پێگریێ بو دکەن ، ئانکو رامانا بەرفرەهـ کرنا دەست هەلاتێ و سنورێت خو ب رێکا بکارئینانا هێزێ و کو د پتریا جاران دا برێکا هێزا سەربازی یە ، کو د ئەڤێ چەندێ دا دەستێ خو ددانە سەر ئەردێ هندەک وەلاتێن دی و ددانە سەر سیاسی و ئابوریێ وان . هەروەسا ئیمبریالیا سیاسی دهێتە هژمارتن بێ رەوشتی ، ئمبریالیە سیاسەتا دەولەتا بهێزە بو سەر دەولەتا لاواز و بەربەلاڤ بویە پشتی شورەشا پیشەسازی و بتایبەت دناڤبەرا دەولەتێن ئەوروپی دا ، ژبو دەست ب سەرداگرتنا مادەیێن خام و کەلوپەلێت پیشەسازی .

نمونەك ژ مێژویێ :

 ئمبریالیە یا دیار و ئاشکەرا بو د مێژویێ دا هەر ئێک ژ چینێ و روژئاڤایا ئاسیا و دەولەتێن ناڤەراستا دەریایا سپی دا و هندەک ژ نمونەیێن مێژویێ ل سەر ڤێ چەندێ :

1 - ئیمپراتوریەتا مەغولی : برێکا هێز و بوشاتیا ژمارا لەشکەرێ وان ئەوان شیا دەستێ خو بدانە سەر پتر ژ نیڤەکا کیشوەرێ ئاسیا ، ژ باکوری ڤە سیبریا و دەریایا بەلتیق هەتا دگەهیتە سنورێت باکورێ گزیرتا عەرەبی ، هەروەسا دەڤەرێت شام و فلستینێ ژ باشوری ڤە ، و ژ روژهەلاتی ڤە گزیرتێن یابانی و دەریایا هێمن هەتا دگەهیتە ناڤەراستا کیشوەرێ ئەوروپا ژ روژئاڤای ڤە ،

2 - ئمپراتوریەتا رومانی "بیزەنتی" : دەستهەلاتا وێ ل باکوری دەست پێ دکر هەر ئێک ژ سربیا و مەکدونیا هەتا دگەهیتە مسر و باکورێ ئەفریقیا ژ باشوری ڤە ، هەروەسا ترابزون و "قودس" یا هاتیە ناڤکرن ب ئورشەلیم ژ روژهەلاتی ڤە هەتا دگەهیتە ڤیەنا و باشورێ ئیسپانیا ل روژئاڤای ڤە ،

دەست کەفتێن ئیمبریالی :

1 - دەست کەفتێن ئابوری : ئەوژی دەست ڤەئینا پترین داهاتیە کو دزڤریتەڤە بو خزینا دەولەتێ

2 - ب کارئینانا جڤاکێ هاتیە دەست ب سەرداگرتن بو کاروبارێت خو ب کرێیەکا ئەرزانتر ،

3 - کونترول کرنا بازاری ژ بو فروتنا کەلوپەلێت دەولەتا خو یا رەسەن ، 

4 - کونتڕول کرنا مادەیێن خام وەکی نەفت و گاز و غازێ و ئەو مادێن کو ئەو پێدڤی بو دروست کرنێ د پیشەسازیێ دا

5 - دەست ب سەردا گرتنا رێکێن ڤەگوهاستنێ یێن گرنگ بو نمونە وەکی کەنالێ سویس ئەوێ ل مسرێ ئەوا کو رێک کورت کری دناڤبەرا کیشوەرێ ئاسیا و ئەوروپا دا ،

نڤیسین : رێباز زێباری