ئەسکەندەریە
باژێرێ ئەسکەندەریە :
ئەسکەندەریە پایتەختێ دووێ یێ میسرێ یە و د کەڤندا پایتەختێ وێ بوو، و پایتەختێ پارێزگەها ئەسکەندەریە یە و مەزنترین باژێرێ وێ یە. دکەڤیتە سەر کەنارێ دەریایا سپی یا ناڤین ب درێژاهیا نزیکی 55 کم ل باکورێ ڕۆژئاڤایێ دلتا نیلێ، لسەر ڕووبەرێ 2523 کم². ژ باکور ڤە دەریایا سپی یا ناڤین سنوردار دکەت، و ژ باشور ڤە پارێزگەها بەحیرە و گۆلا مریۆت هەتا کیلۆمەتر 71 لسەر ڕێکا قاهیرە-ئەسکەندەریە یا چۆلی، و ژ ڕۆژهەلات ڤە پارێزگەها بەحیرە و کەنداڤا ئەبو قیر سنوردار دکەت، و ژ ڕۆژئاڤا ڤە هەتا کیلۆمەتر 36.30 لسەر ڕێکا کەناری یا نێڤدەولەتی، و سەنتەرێ بورج ئەل-عەرەب. باژێرێ ئەسکەندەریە گەلەک جهێن دیار و جودا د ناڤ خودا دگریت، چونکی مەزنترین بەندەرێن دەریایی یێن میسرێ تێدانە کو بەندەرێ ئەسکەندەریە یە و نزیکی 60% ژ کۆژمێ گشتی یێ هاوردە و هناردەیێن میسری ب وی ڕا دەرباز دبن، و هەروەسا پەرتوکخانا ئەسکەندەریە یا نوو د ناڤ خودا دگریت کو پتر ژ هەشت ملیۆن پەرتوکان تێدانە، و سالانە نزیکی 1.5 ملیۆن گەشتیاران وەر دگریت.
هەروەسا چەندین مۆزەخانە تێدا هەنە وەک مۆزەخانەیا نیشتیمانیا ئەسکەندەریێ و مۆزەخانەیا یۆنانی-رۆمانی، و جهێن شوونوار وەک قەلعەیا قایتبای و ستوونا سواری، ژمارا ئاکنجیێن باژێرێ ئەسکەندەریێ د 1ی تەمموزا 2017ێ دا نێزیکی 5039975 کەسان بوو، ئاکنجیێن وێ د چالاکیێن جودا یێن ئابووری دا کار دکەن، و ئەسکەندەریە دابەشبوویە سەر نەهـ گەڕەکێن ئیداری ئەڤەنە: گەڕەکا ئێکێ یا مونتەزە، گەڕەکا دووێ یا مونتەزە، گەڕەکا رۆژهەڵات، گەڕەکا ناڤین، گەڕەکا رۆژئاڤا، گەڕەکا گومرگێ، گەڕەکا عەجەمی، گەڕەکا ئێکێ یا عامریە، و گەڕەکا دووێ یا عامریە. دەست ب ئاڤاکرنا ئەسکەندەریێ ل سەر دەستێ ئەسکەندەرێ مەزن ل سالا 331 بەری زایینێ هاتیە کرن، ب رێکا پڕکرنا پارچەکا ئاڤێ کو دناڤبەرا دوورگەهەکا درێژکری یا ل بەر دەمێ کەنارێ سەرەکی ب ناڤێ "فارۆس" کو بەندەرەکا کەڤن تێدا بوو، و گوندەکێ بچووک ب ناڤێ "راکتۆس" یان "راقودە" ڤەدجیا، و گوندێن بچووک یێن دی ل دەور وێ بەلاڤ ببوون دناڤبەرا دەریایێ و گۆلا مریۆتێ دا، و ئەسکەندەرێ مەزن و پاشایێن وی وەک پایتەختێ میسرێ بۆ نێزیکی هزار سالان بکارئینان، هەتا فەتحا ئیسلامی یا میسرێ ل سەر دەستێ عەمرۆ بن العاص ل سالا 641ێ.
ئەسکەندەریە ب درێژاهیا دیروکێ ب گەلەک جهێن گرنگ ناڤدار بوویە، وەک پەرتوکخانا ئەسکەندەریەیا کەڤن کو پتر ژ 700000 پەرتوکان تێدا بوون، و فنارێ ئەسکەندەریە کو ئێک ژ حەفت سەرسوڕهێنەرێن جیهانێ دهاتە هەژمارتن ژ بەر بلنداهیا وێ یا مەزن کو دگەهشتە نێزیکی 120 مەتران، و ئەڤ فنارە مایە هەتا سالا 1307ێ ب ئەگەرێ ئەردەهەژەکا بهێز خراب بوو.
هندەک دیروکناس دبێژن کو ئەسکەندەرێ مەزن باژێرێ ئەسکەندەریە هەلبژارتیە دا ببیتە پایتەختێ دەولەتا وی، و د ڤێ چەندێ دا رێنماییا ماموستایێ خوە یێ رۆحی هومیرۆس کریە د داستانا ئۆدیسە دا، ل وێرێ تێلیماخۆس کورێ ئۆدیسیۆس پادشایێ ئیساکا، چوو دەڤ مێنلاوس پادشایێ ئیسپەرتا و پرسیار ژێ کر کا ئەرێ ئەو تشەکێ دەربارەی چارەنڤیسێ بابێ خوە یێ وندا کرییە دزانیت، مێنلاوس ژی بەحسێ ترس و دلێرییا پادشایێ ئیساکا و لەشکەرێ وی یێ وندا کر، و گۆت کو پشتی لەشکەرێن وان ب ماندووبوونێ گەهشتینە کەنارێن میسرێ، ل دوورگەها فارۆس، و ل وێرێ وەک پادشایێ ئیسپەرتا دبێژیت: «مە دشیا ژ ئاڤا ڤی وەلاتی ڤەخۆین کو رووبار ژ بن دا دچن».
بوچونا خو لسەر بابەتی بدە