مزگەفتا حەرام :

مزگەفتا حەرام مەزنترین مزگەفتە د ئیسلامێ دا و دکەڤیتە دلێ باژێرێ مەککەهێ ل رۆژئاڤایێ شانشینا عەرەبستانا سعودیێ، کەعبا پیرۆز دکەڤیتە ناڤەراستا وێ، کو ئەو ئێکەم مالە ل سەر رویێ ئەردی بۆ مرۆڤان هاتیە دانان دا خودێ تێدا بپەرێسن لدیڤ باوەرییا ئیسلامی، و ئەڤە مەزنترین و پیرۆزترین جهە ل سەر رویێ ئەردی ل دەڤ موسلمانان. و مزگەفتا حەرام قبلەیا موسلمانانە د نڤێژێن وان دا، و حەجێ بۆ دکەن. ناڤێ وێ هاتیە دانان مزگەفتا حەرام ژبەر حەرامیا شەرکرنێ تێدا ژ دەمێ پێغەمبەر محەمەد ب سەرکەفتی ڤە چوویە د مەککەهێ دا. و موسلمان باوەرن کو نڤێژەک تێدا هەمبەری سەد هزار نڤێژایە.

د قورئانێ دا هاتیە: { إِنَّ أَوَّلَ بَيْتٍ وُضِعَ لِلنَّاسِ لَلَّذِي بِبَكَّةَ مُبَارَكًا وَهُدًى لِلْعَالَمِينَ }﴿بێگومان ئێکەم مالا بۆ خەلکی هاتیە دانان ئەوا ل مەککەهێ یە، یا ب بەرەکەت و رێ نیشاندەرە بۆ هەمی جیهانێ ٩٦﴾ (سوڕەتا آل عمران، ئایەتا ٩٦).

و مزگەفتا حەرام ئێکەمە ژ وان سێ مزگەفتێن گەشت بۆ دهێنە کرن. پێغەمبەر محەمەدی گۆتیە: «گەشت بۆ چ جهێن دی ناهێنە کرن بتنێ بۆ سێ مزگەفتان نەبیت: مزگەفتا حەرام، و ئەڤ مزگەفتا من (مزگەفتا پێغەمبەری)، و مزگەفتا ئەقصا».

قۆناغا ئاڤاکرنا کەعبێ :

مێژوویا مزگەفتێ ب مێژوویا ئاڤاکرنا کەعبا پیرۆز دەستپێدکەت، و ئێکەم جار مەلائِکەتان بەری ئادەمی (سلاڤ لێ بن) ئاڤاکربوو، و ژ یاقووتەکا سۆر بوو، پاشی ئەو ئاڤاهی د رۆژێن طوفانێ دا بۆ ئەسمانی هاتە بلندکرن، و پشتی طوفانێ پێغەمبەر ئیبراهیمی دگەل کورێ خۆ ئیسماعیلی (سلاڤ لێ بن)، کەعبە ژ نوو ڤە ئاڤاکر، پشتی خودێ وەحی بۆ ئیبراهیمی (سلاڤ لێ بن) هنارتی دەربارەی جهێ مالێ، خودایێ مەزن دبێژیت:  ﴿وَإِذْ بَوَّأْنَا لِإِبْرَاهِيمَ مَكَانَ الْبَيْتِ أَنْ لَا تُشْرِكْ بِي شَيْئًا وَطَهِّرْ بَيْتِيَ لِلطَّائِفِينَ وَالْقَائِمِينَ وَالرُّكَّعِ السُّجُودِ } ﴿و دەمێ مە جهێ مالێ (کەعبێ) بۆ ئیبراهیمی دیارکری (و گۆتیێ): چ تشتان نەکە هەڤپشکێ من و مالا من پاقژ بکە بۆ وان یێن تەوافێ دکەن و رادوەستن و رکوع و سژدەیان دبەن ٢٦﴾ (سوڕەتا الحج، ئایەتا ٢٦).

 و ب ڤی ڕەنگی خودێ تەعالا فەرمان ل ئیبراهیم پێغەمبەری (سلاڤ لێ بن) کر کو مالا پیرۆز (کەعبێ) ئاڤا بکەت. و قورئانا پیرۆز ئاڤاکرنا کەعبێ ژ لایێ سەیدنا ئیبراهیم و کورێ وی ئیسماعیلی (سلاڤ لێ بن) و پاقژکرنا دەوروبەرێن وێ بەحس کریە. و جوبریل (سلاڤ لێ بن) بەرێ ئەسوەد بۆ (ئیبراهیم پێغەمبەری) ئینا، و ل دەستپێکێ ئەو بەرە ڕەش نەبوو، بەلکو گەلەک سپی بوو و ژ تژبونا سپیاتیێ د بریسی، وەک پێغەمبەری (سلاڤ لێ بن) گوتیە: «بەرێ ئەسوەد ژ بەهەشتێ یە و ژ بەفرێ سپیتر بوو، هەتا گونەهێن موشرکان ئەو ڕەش کری».

و کەعبە لسەر وی حالی ما هەتا قوڕەیشیان ل سەردەمێ جاهلیەتێ، نێزیکی سیهـ سالان پشتی سالا فیلێ، ژ نوو ئاڤا کری. پشتی ئاگرەکێ مەزن ب کەعبێ کەفتی، ژ ئەگەرێ هەولا ژنەکا قوڕەیشی کو دڤیا کەعبێ ب بخوورێ خوش بکەت، ئاگر ب کەعبێ کەفت و دیوارێ وێ لاواز بوو، پاشی لافاوەک هات و هندەک پارچێن کەعبێ هەڕفاندن. لەوا قوڕەیشیان کەعبە ژ نوو ئاڤا کر، و پێغەمبەر (سلاڤ لێ بن) ل وێرێ ئامادە بوو، و ژیێ وی وی دەمی ٣٥ سال بوون، و ب خوە دگەل مامێن خوە پشکداری د کاریدا کر. و دەمێ قوڕەیشیان د ڤێ ئاڤاکرنێ دا ڤیای بەرێ ئەسوەد بلند بکەن و بداننە جهێ وی، ناکۆکی د ناڤبەرا وان دا پەیدا بوو، نێزیک بوو شەڕ چێببیت. پاشی ڕێککەفتن کو حوکمێ بهێلنە بۆ ئێکەم کەسێ ژ ڤێ ڕێکێ دەربکەڤیتە سەر وان. پێغەمبەرێ خودێ (سلاڤ لێ بن) ئێکەم کەس بوو یێ دەرکەفتی، وی ژی حوکم د ناڤبەرا وان دا کر کو بەرێ ئەسوەد بداننە د ناڤ قوماشەکیدا، پاشی سەرۆک هۆز هەمی بلند بکەن. وان ژی بلند کر، پاشی پێغەمبەر (سلاڤ لێ بن) بلند بوو و ب دەستێ خوە یێ پیرۆز دانا جهێ وی.

هەروەسا دڤێت ئاماژێ پێ بدەین کو قوصەیێ کورێ کیلابی، کو ئێکە ژ باپیرێن پێغەمبەر موحەمەدی، ئێکەم کەس بوو یێ سەقف بۆ کەعبێ چێکری، کو ب دارێن دۆمێ و چیلێن خورمان سەقفێ وێ چێکر، و ئەڤە بەری ئاڤاکرنا قوڕەیشیان بۆ کەعبێ ب دەمەکێ درێژ بوو.

نڤیسین : رێباز فیصل