گرنگی و مفایێن مەلەڤانیا

 

مەلەڤانی :

مەلەڤانی، ئێکە ژ وان چالاکیێن لەشی یێن هەرە کەڤنار و بنەرەتی یێن مرۆڤی، کو تێدا مرۆڤ ب جوولاندنا دەست و پایان د ناڤ ئاڤێ دا خوە ل سەر ئاڤێ ڕادگریت و بەرەڤ پێش دچیت. ئەڤ چالاکیە ژبلی کو وەرزشەکا خۆش و مفادارە، د هەمان دەم دا شارەزاییەکا گرنگە بۆ پاراستنا گیانێ مرۆڤی د دەمێن پێدڤی دا. مەلەڤانی نە بتنێ بۆ خۆشیێ و وەرزشێ دهێتە کرن، بەلکی د بوارێن ساخلەمی، سەربازی و ڕزگارکرنێ ژی دا جهەکێ گرنگ دگریت. د ڤێ ڕاپۆرتێ دا، دێ ب تێر و تەسەلی بەحسێ مێژوویا مەلەڤانیێ، جۆر و تەکنیکێن وێ، سودێن وێ یێن ساخلەمی و دەروونی، و هەروەسا ڕێنمایێن خۆپاراستنێ ل دەمێ مەلەڤانیێ کەین.

 مێژوویا دێرینا مەلەڤانیێ :

مێژوویا مەلەڤانیێ دزڤریت بۆ هزاران سالان بەری نوکە. بەلگێن هەرە کەڤن یێن مەلەڤانیێ ل سەر تابلۆیێن بەری یێن کو د شالیێن کەڤن دا هاتینە دیتن، کو ژیێ وان بۆ نێزیکی ٧٠٠٠ سالان بەری زایینی دزڤریت، دیار دبن. ل دەڤەرا میزۆپۆتامیا، کو وەلاتێ دناڤبەرا دوو ڕووبارانە (دیجلە و فورات)، ئاڤێ ڕۆلەکێ سەرەکی د ژیانا خەلکی دا هەبوو. ژ بەر ڤێ چەندێ، شارەزاییا مەلەڤانیێ بۆ خەلکێ ڤێ دەڤەرێ گەلەک گرنگ بوو، چ بۆ گەهاندنێ، نێچیرڤانیێ، یان ژی بۆ خۆ رزگارکرنێ ژ لافاوێن ڕووباران. وێنەیێن ل سەر دیوارێن بابلی و ئاشووریان کەسێن کو مەلەڤانیێ دکەن نیشان ددەن، و ئەڤە بەلگەیە لسەر گرنگیا ڤێ چالاکیێ ل وێ دەمێ.

ل مسرا کەڤن، مەلەڤانی وەکو بەشەک ژ پەروەردەیا شازادە و زارۆکێن دەولەمەندان دهاتە دیتن. وێنەیێن سەر دیوارێن گۆرێن مسریێن کەڤنار، کو ژیێ وان دزڤریت بۆ ٢٠٠٠ سالان بەری زایینی، شێوازەکێ ژ مەلەڤانیا ئازاد (فری ستایل) نیشان ددەن. ل یۆنانا کەڤن و ڕۆما، مەلەڤانی بەشەکێ گرنگ ژ راهێنانێن سەربازی و پەروەردەیا گشتی بوو بۆ زەلامان. گۆتنەکا یۆنانی یا ناڤدار هەبوو کو دگۆت "ئەوێ نەشێت بخوینیت و نەشێت مەلەڤانیێ بکەت، نەشێت چ پۆستێن گشتی وەرگریت"، ئەڤە ژی گرنگییا مەلەڤانیێ د وێ جڤاکێ دا دیار دکەت. ل ڕۆما ژی، حەوزێن مەلەڤانیێ یێن تایبەت هاتبوونە چێکرن کو ژ حەمامێن گشتی جودا بوون.

د سەدێن ناڤین دا ل ئەوروپا، ژبەر ترس ژ بەلاڤبوونا نەخۆشیان ب ڕێکا ئاڤێ، گرنگیەکا کێم ب مەلەڤانیێ دهاتە دان. لێ ل ڕۆژهەلاتا ناڤین و دەڤەرێن دی یێن جیهانێ، مەلەڤانی هەر بەردەوام بوو. بۆ نموونە، ل ژاپۆنێ، بەلگە هەنە کو پێشبڕکێیێن مەلەڤانیێ د سەدێ ئێکێ بەری زایینی دا هاتینە ئەنجامدان.

ژ دایکبوونا مەلەڤانیا پێشبڕکیێ :

مەلەڤانیا پێشبڕکیێ یا نووژەن د سەدێ نۆزدێ دا ل بریتانیا سەرهلدا. ل سالا ١٨٣٧، ئێکەمین ڕێکخراوا مەلەڤانیێ ل لەندەن هاتە دامەزراندن و پێشبڕکێ د حەوزێن ناڤخۆیی دا دهاتنەکرن. د سالێن دەستپێکێ دا، شێوازێ هەرە بەربەلاڤ "مەلەڤانیا سەرسنگی" (breaststroke) بوو. لێ د سالا ١٨٧٣ دا، جۆن ترودجێن شێوازێ "مەلەڤانیا ئازاد" (freestyle) ژ ئەمریکایا باشوور ئینا بریتانیا، کو شۆڕەشەک د لەزاتیا مەلەڤانیێ دا پەیدا کر.

ل سالا ١٨٩٦، مەلەڤانی ئێک ژ یاریێن سەرەکی بوو د ئێکەمین خولا یاریێن ئۆلۆمپی یێن نووژەن دا کو ل ئەسینا، پایتەختێ یۆنانێ، هاتە گێران. و ژ وێ دەمێ وەرە، مەلەڤانی بەشەکێ دانەبڕ ژ یاریێن ئۆلۆمپی یە. ل سالا ١٩٠٨، فیدراسیۆنا ناڤدەولەتی یا مەلەڤانیێ (FINA)، کو نوکە ب ناڤێ (World Aquatics) دهێتە نیاسین، هاتە دامەزراندن دا کو یاسا و ڕێسایێن پێشبڕکێیێن مەلەڤانیێ ل سەرانسەری جیهانێ ڕێکبێخیت. ژ وی دەمی تاکو نوکە، گەلەک گۆڕانکاری و پێشکەفتن د تەکنیک، جلوبەرگ و حەوزێن مەلەڤانیێ دا ڕوویداینە کو بووینە ئەگەرێ شکاندنا ڕیکۆردێن جیهانی ب شێوەیەکێ بەردەوام.

 جۆر و تەکنیکێن سەرەکی یێن مەلەڤانیێ :

د پێشبڕکێیێن فەرمی دا، چار جۆرێن سەرەکی یێن مەلەڤانیێ هەنە، کو هەر ئێک ژ وان تەکنیک و شیانێن تایبەت دخوازیت:

١. مەلەڤانیا ئازاد (Freestyle/Front Crawl): ئەڤە لەزترین و بەربەلاڤترین شێوازێ مەلەڤانیێ یە. د ڤی شێوازی دا، مەلەڤان ل سەر زکێ خوە د ئاڤێ دا درێژ دبیت، و ب شێوەیەکێ بەردەوام و ل دویڤ ئێک دەستێن خوە ژ سەر ئاڤێ ڕا دزڤرینیت و دئینیتە بن ئاڤێ دا کو لەشێ خوە بەرەڤ پێش ببەت. د هەمان دەم دا، پێت وی ب شێوەکێ ڕیتمیک و بەردەوام بلند و نزم دبن کو ب ناڤێ "لێدانا پەڕپەڕوکێ" (flutter kick) دهێتە نیاسین. هەناسەدان د ڤی شێوازی دا ب ڕێکا زڤراندنا سەری بۆ ئالیەکی ل دەمێ کو دەستێ وی ئالی ژ ئاڤێ دەردکەڤیت، دهێتە کرن.

٢. مەلەڤانیا سەرپشتێ (Backstroke): وەک ژ ناڤێ وێ دیارە، ئەڤ مەلەڤانیە ل سەر پشتێ دهێتە کرن. ئەڤە بتنێ جۆرێ پێشبڕکیێ یە کو مەلەڤان ب سەر پشتێ دەستپێدکەت. جوولا دەستان هەروەکو یا مەلەڤانیا ئازادە لێ ب شێوەکێ پێچەوانە، و پێت ژی هەمان لێدانا پەڕپەڕوکێ بکار دئینن. ژبەر کو سەر و دەڤێ مەلەڤانی ل دەرڤەی ئاڤێ یە، هەناسەدان د ڤی شێوازی دا ئاسانترە.

٣. مەلەڤانیا سەرسنگی (Breaststroke): ئەڤە کەڤنارترین شێوازێ مەلەڤانیێ یە و گەلەک جاران بۆ فێرکرنا کەسێن نووژەن دهێتە بکارئینان چونکی دشێن سەرێ خوە ل دەرڤەی ئاڤێ بهێلن. د مەلەڤانیا سەرسنگی دا، دەست ب شێوەکێ هەڤدەم ژ بەرسینگێ بەرەڤ دەرڤە و پاشی دهێنە کێشان بەرەڤ ناڤ دا، داکو لەشی پال بدەن. پێت ژی ب جوولەکا تایبەت کو دبێژنێ "لێدانا بەقێ" (whip kick) کار دکەن. ئەڤ شێوازە ژ یێن دی هێدیترە لێ د هەمان دەم دا پێدڤی ب هێز و هەماهەنگیەکا زۆر هەیە.

٤. مەلەڤانیا پەپولەیی (Butterfly): ئەڤە شێوازێ هەرە ب زەحمەت و پێدڤی ب هێزە. د مەلەڤانیا پەپولەیی دا، هەردوو دەست ب هەڤرا و ب شێوەکێ سیمیتریک ژ سەر ئاڤێ ڕا دهێن و دچنە بن ئاڤێ دا کو لەشی بەرەڤ پێش ببەن. پێت ژی پێکڤە و ب جوولەکا شەپۆلی کو دبێژنێ "لێدانا دۆلفینی" (dolphin kick) کار دکەن. ئەڤ شێوازە جوانیەکا تایبەت هەیە لێ گەلەک وزە و شیانێن لەشی دخوازیت.

مفایێن ساخلەمی و دەروونی یێن مەلەڤانیێ :

مەلەڤانی وەرزشەکا بێ هەڤڕکە کو کاریگەریێن ئەرێنی یێن بێ شومار لسەر ساخلەمیا لەشی و دەروونێ مرۆڤی هەیە:

سودێن بۆ لەشی:

وەرزشەکا گشتگیرە: مەلەڤانی هەمی ماسولکێن لەشی، ژ نوکێن پیان بگرە هەتا ب گەهەیە سەرێ تلیان، دئێخیتە کار. ئەڤە دبیتە ئەگەرێ بهێزکرنا ماسولکان، زێدەکرنا نەرمی و چالاكییا لەشی ب گشتی.

ساخلەمیا دل و سیهان: مەلەڤانی وەرزشەکا "کاردیۆ" یا نایابە، کو لێدانێن دلی زێدە دکەت و شیانا سیهان بۆ وەرگرتنا ئۆکسجینێ باشتر دکەت. لێکۆلینان دیارکریە کو مەلەڤانی دشێت فشارا خوینێ کێم بکەت و مەترسیا تووشبوون ب نەخۆشیێن دلی کێمتر بکەت.

کێمکرنا کێشا لەشی: ژبەر کو مەلەڤانی گەلەک ماسولکان بکار دئینیت، کالۆریان ب ڕێژەکا بلند دشەوتینیت، و ئەڤە هاریکارە بۆ کێمکرنا کێشا لەشی و پاراستنا کێشەکا ساخلەم.

پاراستنا گەهان (مەفصەلان):  ژبەر کو ئاڤ کێشا لەشی هەلدگریت، مەلەڤانی فشارەکا گەلەک کێم دئێخیتە سەر گەهێن لەشی. ژ بەر ڤێ چەندێ، ئەڤ وەرزشە گەلەک گونجایە بۆ کەسێن کو ئاریشێن گەهان یان پشت ئێشانێ هەنە، و هەروەسا بۆ کەسێن خودان پێدڤیێن تایبەت و ژنێن دووگیان.

سودێن بۆ دەروونی:

کێمکرنا سترێس و خەمۆکیێ: وەرزشکرن ب گشتی، و مەلەڤانی ب تایبەتی، هاریکارە بۆ دەردانا هۆرمۆنێ "ئێندۆرفین"، کو ب "هۆرمۆنێ کەیفخۆشیێ" دهێتە نیاسین. ئەڤە دبیتە ئەگەرێ هەستکرن ب ئارامی و کەیفخۆشیێ و کێمکرنا سترێس و دلقەلەقیێ.

باشترکرنا خەوێ: مەلەڤانی دشێت کوالیتییا خەوا مرۆڤی باشتر بکەت، ب تایبەتی بۆ وان کەسێن کو ژ بێ خەویێ دنالینن.

زێدەکرنا باوەری ب خۆبوونێ: فێربوونا مەلەڤانیێ و شارەزبوون تێدا، هەستا باوەری ب خۆبوونێ ل دەف مرۆڤی زێدە دکەت، ب تایبەتی ل دەف زارۆکان.

باشترکرنا تەرکیزێ: ڕیتما هەناسەدانێ و جوولەیێن بەردەوام د مەلەڤانیێ دا دشێن وەکو مێدیتەیشنەکێ بن، کو مێشکی ئارام دکەت و شیانا تەرکیزکرنێ زێدە دکەت.

 ڕێنمایێن خۆپاراستنێ ل دەمێ مەلەڤانیێ :

هەرچەندە مەلەڤانی وەرزشەکا مفادارە، لێ د هەمان دەم دا ئەگەر ب هۆشیاری نەهێتە کرن، دشێت ببیتە ئەگەرێ ڕوویدانێن نەخوازراو. ژ بەر ڤێ چەندێ، پەیڕەویکرنا ڤان ڕێنمایان گەلەک گرنگە:

قەت ب تنێ مەلەڤانیێ نەکە: هەردەم هەڤالەک یان کەسەکێ دی دگەل تە بیت، ب تایبەتی ل جهێن ئاڤا ڤەکری وەکو دەری، ڕووبار، یان گۆلان.

ل جهێن دیارکری و پاراستی مەلەڤانیێ بکە: هەول بدە ل وان جهان مەلەڤانیێ بکەی یێن کو ڕزگارکەر (lifeguards) لێ هەبن.

شیانێن خوە بنیاسە: ژ شیانێن خوە پتر مەلەڤانیێ نەکە. ئەگەر تو وەستیای، ژ ئاڤێ دەربکەڤە و بێهنا خوە ڤەدە.

خۆ ژ ئاڤا سار و ب شەپۆل ب پارێزە: ئەگەر ئاڤ گەلەک سار بیت یان شەپۆلێن بهێز هەبن، خۆ نێزیکی ئاڤێ نەکە.

فێری ڕزگارکرنا سەرەتایی و CPR ببە: زانینا ڤان شیانان دشێت د دەمێن تەنگاڤ دا ژیانا کەسەکی ڕزگار بکەت.

چاڤدێریا زارۆکان بکە: قەت زارۆکان ب تنێ ل نێزیک ئاڤێ نەهێلە، حەتا بۆ چرکەیەکێ ژی بیت. دڤێت هەردەم کەسەکێ پێگەهشتی چاڤدێریا وان بکەت.

بەرێ خوە بدە کویراتیا ئاڤێ: بەری کو خوە بهاڤێژیە د ئاڤێ دا، پشتڕاست بە کو ئاڤ یا کویرە و چ تشتێن مەترسیدار تێدا نینن.

گوتنا دوماهیێ :

د دوماهیێ دا، دشێین بێژین کو مەلەڤانی ژ بلی کو وەرزشەکا کەڤنار و گرنگە، چالاکیەکا ساخلەم و مفادارە بۆ هەمی تەمەنان. ژ مێژوویا وێ یا دێرین ل میزۆپۆتامیا و مسرا کەڤن بگرە، هەتا دگەهیتە پێشبڕکێیێن ئۆلۆمپی یێن سەردەم، مەلەڤانیێ هەر جهێ خوە یێ تایبەت د ناڤ جڤاکێن مرۆڤی دا پاراستیە. سودێن وێ یێن لەشی و دەروونی، ژ بهێزکرنا دلی و سیهان، هەتا کێمکرنا سترێس و باشترکرنا خەوێ، وێ دکەن ئێک ژ باشترین هەلبژاردن بۆ ژیانەکا ساخلەم. لێ دگەل هەمی ڤان مفایان، دڤێت ئەم هۆشیاری و ڕێنمایێن خۆپاراستنێ ژ بیر نەکەین، داکو ئەڤ چالاکیا خۆش و مفادار هەردەم ب شێوەکێ ئارام و بێ مەترسی بهێتە ئەنجامدان. فێربوون و پەیڕەویکرنا مەلەڤانیێ، وەبەرهێنانەکە د ساخلەمی و ئارامیا ژیانا مرۆڤی دا.

رێباز فیصل