فخر الدين الرازي :

ئەبو عەبدوللا موحەممەدێ کوڕێ عومەرێ کوڕێ حوسەینێ کوڕێ حەسەنێ کوڕێ عەلی ئەلرازی، ل تەبەرستانێ ژ دایکبووی، قورەیشی، تەمیمی بەکری یێ رەچەلەک، شافعی ئەشعەری یێ نازناڤێ وی فەخرەدین ئەلرازی و کوڕێ خەتیبێ رەیێ و سولتانێ موتەکەلمان و شێخێ مەعقول و مەنقولی. ئەو ئیمامەکێ تەفسیرزان، فەقیھـ و ئوسوولی، زانایەکێ ئینسایکلوپیدی بوو کو ڤەکولین و خواندن و بەرھەمێن وی ژ زانستێن مرۆڤایەتی یێن زمانەوانی و ئەقلی درێژ بوونە ھەتا زانستێن پوخت د بوارێن: فیزیا، بیرکاری، نوژداری، و فەلەکناسیدا. ل رەیێ ژ دایک بوویە. رەچەلەکا وی قورەیشی یە، و بنەجھێ وی ژ تەبەرستانێ یە. گەشت کریە خوارزم و ما وراء النهر و خوراسانێ. خەلکی حەز ل پەرتووکێن وی دکر و دخواندن، و ئەو د زمانێ فارسیدا شارەزا بوو.

ئەو پالدەرێ ئەشعەریان بوو، ھەروەھا ب بەرسڤدانێن خوە ل سەر فەیلەسوف و موعتەزلەیان ناڤدار بوو. دەمێ ل ھەسپێ خوە سیار دبوو، نێزیکی سێسەد قوتابیێن فەقیھـ ل دەوروبەرێن وی دچوون، و ل ھەراتێ نازناڤێ شێخ الاسلامی لێ ھاتە کرن. گەلەک بەرھەمێن مفادار د ھەر ھونەرەکیدا ھەبوون، ژ گرنگترینێن وان: تەفسیرێ مەزن یا بناڤێ "مەفاتیح الغیب"، کو تێدا ئەو تشتێن د چ تەفسیرێن دیدا نینن کومکرینە، و پەرتووکا "المحصول" د زانستێ ئوسوولیدا، و "المطالب العالیة" و "تأسیس التقدیس" د زانستێ کەلامێدا، و "نھایة الإیجاز في درایة الإعجاز" د بەلاغەتێدا، و "الأربعین في أصول الدین"، و پەرتووکا ئەندازەیێ. رازی گەھشتیە سولتان موحەممەدێ کوڕێ تەکشی یێ بناڤێ خوارزم شاھـ و جھەکێ بلند ل دەف وی وەرگرت. رازی ل باژێرێ ھەراتێ ل سالا ٦٠٦ێ کۆچی وەغەر کر.

سەردەمێ وی

رازی د نیڤا دویێ ژ سەدێ شەشێ کۆچیدا ژیا، و ئەڤ دەمە د ژیانا سیاسی، جڤاکی، زانستی و عەقیدەیی یا موسلماناندا دەمەکێ ھەستیار بوو. لاوازی گەھشتبووە راددێ خوە یێ دوماھیێ د دەولەتا عەبباسیدا، و نووچەیێن شەرێن خاچپەرێسان ل شامێ، و نووچەیێن تەتەران ل رۆژھەلاتێ، ھەستا موسلمانان د ھەژاند و ھزر و ھەستێن وان بلند دکرن. ناکوکیێن مەزھەبی و عەقیدەیی دژوار بوون و بتنێ ل رەیێ سێ تائيفە ھەبوون: شافعی کو کێمینە بوون، و حەنەفی کو زۆرینە بوون، و شیعە کو رەشاتی بوون. د دەستپێکێدا، پێکدادان د ناڤبەرا ئەھلێ سوننەت و شیعەیاندا روو دا، و سەرکەفتن یا ئەھلێ سوننەتێ بوو. پاشی، شەر د ناڤبەرا شافعی و حەنەفیاندا روو دان، و سەرکەفتن یا شافعیان بوو دگەل کێمیا ھژمارا وان. کوم و تاقم گەلەک بوون و گەنگەشە د ناڤبەرا واندا درێژ بوو، و یێن ھەرە ناڤدار: شیعە، موعتەزلە، مورجئە، باطنی، و کەررامی بوون. دەربارەی زانستان، ئیبن خەلدوونی گۆتیە: "ژ ئەھلێ رۆژھەلاتێ ب مه‌ دگەھیت کو کەل و پەلێن ڤان زانستان (زانستێ سروشتی، زانستێ ئیلاھی، ئەندازە، و مووسیقا...) ھێشتا ل دەف وان ب بەرفرەھی ماینە، ب تایبەتی ل عیراقا عەجەم و پشتی وێ ل ما وراء النھری، و ئەو ل سەر رێبازەکا زانستێن ئەقلی و نەقلی نە، ژ بەر بەرفرەھیا ئاڤەدانی و بھێزیا شارستانیەتا وان."

شەرێ باطنیان زێدە بوو و وان دەست ب تیرۆرکرنا کەسایەتیان کر کو ژ قوربانیێن وێ نیزام ئەلمولک و قازیێ قازیێن ئەسفەھانێ بوون. ئیبن ئەلعیمادی د "شذرات الذھب"دا دبێژیت: "بەلایا ڤان نەفرەتلێکریان مەزن بوو، و ھەر میر و زانایەک ژ ھێرشێن وان ل سەر خەلکی دترسیا." و ئەو وەکی ئیمام غەزالی وەسفکرینە: "مەزھەبێ وان یێ دیار رەفزە، و یێ ڤەشارتی کوفرەکا رووتە." د ڤان ئالۆزیێن سیاسی، ئەقلی و ئایینیدا رازی مەزن بوو. تاج ئەلدین ئەلسوبکی د "طبقات الشافعیة الکبری"دا دبێژیت: "پشتی د زانستاندا شارەزا بووی، چوو خوارزمێ، و ل وێرێ گەنگەشە د ناڤبەرا وی و موعتەزلەیاندا روو دان کو بوونە ئەگەرێ دەرکەفتنا وی ژ وێرێ. پاشی بەرێ خوە دا ما وراء النھری و ل وێرێ ژی ھەمان تشتێن ل خوارزمێ روو داین، لەورا ڤەگەڕیا رەیێ." و ئەلداوودی د "طبقات المفسرین"دا دبێژیت: "من دیت کو د ناڤبەرا وی و کومەکا کەررامیاندا ناکوکی و فتنە ھەبوون، و ژ بەر وان ھاتە ئێشاندن، و وی ژی ئەو دئێشاندن و د روونشتنێن خوەدا ل سەر وان دئاخفت، و وان ژی ل سەر وی دئاخفت."

رەی د وی دەمیدا جھێ گەلەک روودانێن دیرۆکی بوو، ژ بەر گەلەکیا رێکێن وێ بەرەڤ دەولەتان، لەورا خەلکێ وێ پەنا برە بەر ژێرزەمینان، و ئەو د تاریاتیەکا زێدەدا و ب رێکێن دژوار چێکرن، و نوکە دکەڤیتە باشوورێ رۆژئاڤایێ تارانێ. ل سالا ٥٤٣ێ کۆچی دەولەتا غۆری ھاتە دامەزراندن، و ئەڤە ئەو سال بوو یا رازی تێدا ژ دایک بووی. ئەڤە دەستپێکا سەردەمێ لاوازی و ژناڤچوونا ھەردوو دەولەتێن سەلجووقی و غەزنەوی بوو، ئەو دوو دەولەتێن کو ئەو د بن سیبەرا واندا ژیای، و د رۆژێن گەشبوونا واندا. و ئەو پشتی مرنا وی ب چەند سالەکێن کێم ژ ناڤ چوون، دەمێ مەغۆلان ژ وەلاتێ چینێ ھێرش کری.

و ھەکە سەدێ شەشێ کۆچی سەردەمەک بوو کو گەلەک ناکوکی تێدا کوم ببوون، فاکتەرێن ھێزێ ژی بۆ بەردەوامیا شارستانیەتا ئیسلامی ھەبوون. لەورا، ھەر دەمێ دەولەتەک دکەت، ئێکا دی یا مەزن ل شوونا وێ پەیدا دبوو دا کو رێڤینگا دیرۆکی بەردەوام بکەت. ھەردوو دەولەتێن خوارزمی و غۆری شیاینە ل ھەمبەر فتنەیێن غوزان (گەلەک ژ گەلێن تورک، و سەلجووقی ژ وان بوون، و ئەو ژ دوورترین جھێن تورکان ھاتبوونە ما وراء النھری، و موسلمان ببوون لێ کریارێن وان کرێت بوون، و گەلەک وەلات وێران کرن و فتنە ھەلکرن، و زانا و چاک کوشتن و خەزینەیێن پەرتووکان سۆتن) یێن دووبارەبووی ب راوەستن، و ھێرشێن خەتائیان (قەومەک ژ تورکێن کافر، ژ دەوروبەرێن چینێ دەرکەفتن و ل ما وراء النھری ب جھـ بوون، و ھندەک سولتان و میرێن موسلمانان ھاریکاری ژ وان خواستبوو) ڤەگەرینن، و بۆ دەمەکی ل ھەمبەر تەتەران راوەستیان. و وان جھێ دەولەتا غۆری و دەولەتا سەلجووقی ل فارسێ گرت. دەولەتا ئەیووبی ژی جھێ دەولەتا سەلجووقی ل رۆژئاڤایێ فارسێ گرت، دەمێ ئەو لاواز بووی و نەشیای ھێرشێن خاچپەرێسان ل رۆژھەلاتا ناڤین ڤەگەرینیت. ھەروەھا دەولەتا موەحیدی ل ھەمبەر ھێرشێن خاچپەرێسان ل باکوورێ ئەفریقیا و ئەندەلوسێ راوەستیا، و وێ جھێ سێ دەولەتان گرتبوو: دەولەتا فاتمی، دەولەتا حەممادی، و دەولەتا مورابطی.

تێبینی دھێتە کرن کو سەدێ شەشێ کۆچی گهورینێن مەزن د ھەموو بواراندا بخوەڤە دیتن، ژ گرنگترینێن وان دەستپێکا ژناڤچوونا خەلافەتا عەبباسی بوو، ب پارچەبوونا وێ بۆ گەلەک دەولەتێن بچووک، کو ھەر دەولەتەکێ کار دکر دا کو کونترۆلا ھەموو لایەنێن ژیانێ د ھەرێما خوەدا بکەت. ئەڤ رەوشە بوو ئەگەرێ دەرکەفتنا نیشانێن گەندەلی و پاشکەفتنێ د کاروبارێن ژیانا جڤاکیدا. ژ بلی لڤینا فکری و زانستی، کو ب سایەیا ھەبوونا زانایێن مەزن د وی سەردەمیدا، و سەربخوەیا قوتابخانەیێن فێرکرنێ ژ دەستھەلاتا سیاسی، بەردەوام بوو. بۆ ڤێ لڤینێ ھاتبوو نڤیسین کو رێچا خوە ب سەقامگیری بەردەوام بکەت، و ئەو پاشڤەچوونا تووشی لەشێ ئوممەتا ئیسلامی بووی قەرەبوو بکەت. و یا دیارە کو دەمێ نەخۆشی تووشی لەشی دبیت، د ھەمان دەمدا کاریگەریێ ل سەر ئەقلی ناکەت ھەتا پشتی ھەرەسهاتنا لەشی. لەورا، سەردەمێ رازی ب ڤان تشتان دھێتە نیاسین:

ئەڤ لاوازی و ژناڤچوونە بۆ گەلەک ئەگەران دزڤڕیت، ژ وان: شه‌ڕێ لسه‌ر ده‌ستهه‌لاتێ، و بکارئینانا شیانێن مه‌زن دناڤبه‌را هه‌ردوو خەلافەتێن عەباسی و فاتمی دا ژ پێخەمەت کۆنترۆلکرنا جیهانا ئیسلامی و بتنێ مان لسه‌ر حوکمرانی و سەرکردایەتیێ. و ژ وان ژی ناکۆکی دناڤبه‌را ده‌ستهه‌لاتێ و به‌رفره‌هیا ئه‌ردێ جوگرافیێ ده‌وله‌تا خەلافەتێ دا، چونکی خەلیفە نه‌چار دبیت والییان لسه‌ر وه‌لاتێن دویر دابنیت، و ده‌ستهه‌لاتێن سه‌ربازی و ئایینی ل گه‌ل ده‌ستهه‌لاتا شارستانی بده‌ته‌ وان، ئه‌ڤ چه‌نده‌ ژی حه‌زێ ل ده‌ف وان والییان چێدکه‌ت کو جودا ببن و سه‌ربه‌خۆ بن، و ئه‌ڤ چه‌نده‌ پتر ژ جارەکێ ب سه‌رێ هه‌ردوو خەلافەتان هاتیە، و ئه‌ڤ ڕه‌فتاره‌ بوویە ئەگەرێ پاشکه‌فتنا سیاسی و پاشی یا شارستانی، و ئه‌ڤه‌ حالێ سه‌دێ شه‌شێ کۆچی بوو، ده‌مێ هه‌ردوو خەلافەتێن عەباسی و فاتمی ل هەمبەر سولتانێن هه‌رێمان هه‌ڕفیایین، ب تایبه‌تی د وان ده‌مان دا کو خەلیفە نه‌ حاکمەکێ مه‌زن بوو، چونکی مه‌زناتیا ده‌وله‌تێ ژ مه‌زناتییا وی زه‌لامی یە یێ سەرکردایەتییا وێ دکه‌ت. و ژ شاهدێن دیرۆکی لسه‌ر ڕابوونا شه‌ڕان دناڤبه‌را خەلیفە و سولتانان دا، ئه‌و شه‌ڕێ ل سالا 529ێ کۆچی دناڤبه‌را خەلیفە مسته‌ڕشد بالله (ل هه‌مان سالێ وه‌غه‌رکری) و سولتان مه‌سعودێ سه‌لجوقی (وه‌غه‌رکری 547 ک) دا چێبووی. و ئه‌و شه‌ڕێ ل سالا پاشتر ئانکو سالا 530ێ کۆچی دناڤبه‌را خەلیفە ڕاشد (وه‌غه‌رکری 532 ک) و له‌شکرێ سولتان مه‌سعودی دا ده‌ستپێکری. دیرۆکناسان به‌حسێ گه‌له‌ک شه‌ڕێن ژ ڤی جۆری کرینه‌، ل درێژاهییا سه‌دێ شه‌شێ کۆچی، ده‌مێ سولتانان خوه‌ لسه‌ر خەلیفەیان وه‌ڕکری، نه‌ بتنێ ژ لایێ سیاسی و سه‌ربازی ڤه‌ به‌لکو حه‌تا ژ لایێ ئایینی ڤه‌ ژی، ژ به‌ر کو وان داخوازا خوتبێ بۆ خوه‌ دکر و سیمبۆلێن خەلافەتێ ژێ دستاندن، ژ وان ستاندنا سولتان سه‌نجه‌ری (وه‌غه‌رکری 552 ک) بۆ عه‌بایێ پێغه‌مبه‌ر محه‌مه‌دی و گۆپالی ژ خەلیفە مسته‌ڕشد بالله (وه‌غه‌رکری 529 ک)، پاشی ل سالا 535ێ کۆچی بۆ خەلیفە موقته‌فی لأمر الله (وه‌غه‌رکری 555 ک) زڤڕاند. ئه‌ڤ دیارده‌ نیشانا لاوازیا خەلافەتێ و تێکچوونا وێ یە. و ده‌مێ میرگەهـ و پاشا گه‌له‌ک بووین، فیتنه‌ گه‌له‌ک بوون، و حه‌زێن شه‌ڕکرنێ لسه‌ر ده‌ستهه‌لاتێ گه‌ش بوون، و هنده‌ک جاران ب هاریکارییا کافران، و ئه‌ڤ چه‌نده‌ د په‌رتووکێن دیرۆکێ دا به‌حسکری و ناڤداره‌، وه‌کی فیتنه‌یا کۆمه‌لا هه‌ڤالێن خەلیفەیێن عه‌له‌وی ل مسرێ، یێن کو ڤیای ب هێرشەکێ ده‌ستهه‌لاتێ ژ سه‌لاحه‌دینی (وه‌غه‌رکری 589 ک) وه‌رگرن ب ڕێکا داخوازکرنا فرەنجان ژ سیسیلیایێ و ژ که‌نارێن شامێ بۆ مسرێ به‌رامبه‌ر پاره‌ و وه‌لاتان.

و ده‌رباره‌ی هاتنا ته‌ته‌ران بۆ وه‌لاتێن موسلمانان، ابن الأثیر (وه‌غه‌رکری 630 ک) دبێژیت: کو خەلیفە ناصر لدین الله (وه‌غه‌رکری 662 ک) نامه‌ بۆ ته‌ته‌ران هنارتن و ته‌ماعی د وه‌لاتی دا به‌ردایه‌ وان، و ئه‌ڤه‌ به‌لایا هه‌ره‌ مه‌زن بوو. ئه‌ڤه‌ و وه‌لاتێن ئیسلامی ل درێژاهییا ڤی سه‌ده‌ی گۆڕه‌پانا شه‌ڕێن خاچپەرێسان بوون، و ڤان شه‌ڕان پتر لاوازی بۆ خەلافەتێ ئینا، و هنده‌ک جاران بێ شیانییا ته‌مام ژ به‌ره‌ڤانی و پاراستنا وان وه‌لاتێن به‌رفره‌هـ یێن کو هێرشێن خاچپەرێسان گه‌هشتینێ، و هێرشێن گه‌لان ژ هه‌موو لایان، ب تایبه‌تی ده‌رکه‌فتنا ته‌ته‌ران د ده‌هـ سالییا دویێ یا سه‌دێ حه‌فتێ یێ کۆچی دا، و ب دیارکری ل سالا 617ێ کۆچی بۆ وه‌لاتێن ئیسلامێ.

ڕه‌وشێن جڤاکی

ژیانا جڤاکی د سه‌دێ شه‌شێ کۆچی دا ژ به‌ر گه‌نده‌لییا سیاسی یا کو شیانێن جڤاکی و ماددی و مه‌عنه‌وی بکارئیناین، تێکچوو، هه‌روه‌سا ئه‌گه‌ر بۆ فیتنه‌یێن جودا و قه‌یرانێن ئابووری و به‌لاڤبوونا نه‌خۆشییان دزڤڕیت، و هه‌موو ڤان فاکته‌ران پشکداری د وێرانکرنا بنیاتێن جڤاکی یێن ماددی و مه‌عنه‌وی دا کر کو ژ بنگه‌هێن هێز و گه‌شه‌کرنێ بوون، له‌ورا باژێر خراب بوون و ڕێک هاتنه‌ بڕین و دزی به‌لاڤ بوو، و حه‌تا کاروانێن حه‌جییان ژی ژێ قورتال نه‌بوون، کو ب ئاشکرایی و ل به‌رچاڤان دهاتنه‌ تالانکرن، له‌ورا په‌یوه‌ندییێن جڤاکی یێن جودا خراب بوون. و ئه‌و چه‌نده‌یا د ڤان سالان دا چێبووی شاهدییێ لسه‌ر ڤێ چه‌ندێ دده‌ت:

ل سالا 538ێ کۆچی، کارێ "عه‌یاران" (جۆرەکێ دزان) زێده‌ بوو ژ به‌ر کوڕێ وه‌زیری و کوڕێ قاروتی یێن کو پشکه‌کا وان د وی تشتی دا هه‌بوو یا عه‌یاران وه‌ردگرت.

ل سالا 552ێ کۆچی، له‌شکرێن خوراسانی هێرش کره‌ سه‌ر حه‌جییێن خوراسانی و چه‌ند که‌سه‌ک ژ وان کوشتن، و پاره‌ و که‌ل و په‌لێن وان تالان کرن، و ده‌مێ هنده‌کێ د ڕێیا خوه‌ دا چوون، ئیسماعیلییان هێرش کره‌ سه‌ر وان، و ئه‌و کوشتن ژ بلی وان یێن ڕه‌ڤین، و گه‌له‌ک زانا و زاهد ژ وان هاتنه‌ کوشتن، و ئه‌و به‌لایا مه‌زن بوو ب سه‌رێ حه‌جییان و ئاسایشا گشتی ل وی زه‌مانی هاتی.

ل سالا 556ێ کۆچی، فیتنه‌یه‌کا دی ل به‌غدا ژ به‌ر ابن هوبه‌یره‌ و غولام و فه‌قیهان ده‌ستپێکر، کو خەلیفەی فه‌رمان دا فه‌قی بهێنه‌ لێدان و ئه‌ده‌بکرن، له‌ورا خودانێ مالێ چوو ده‌ف وان و سزایێ وان دا.

ل سالا 581ێ کۆچی، فیتنه‌یه‌ک دناڤبه‌را تورکمان و کوردان دا ل دیاربه‌کر و مووسلێ چێبوو، خه‌لکه‌کێ گه‌له‌ک تێدا هاته‌ کوشتن، و مال و مولک هاتنه‌ تالانکرن و چه‌ندین سالان ڤه‌کێشا، کو تێدا ڕێک دناڤبه‌را گه‌له‌ک وه‌لاتان دا هاتنه‌ بڕین، ژ شامێ حه‌تا ئازه‌ربایجانێ.

و ل ده‌ستپێکا سه‌دێ حه‌فتێ یێ کۆچی، فیتنه‌ دناڤبه‌را خه‌لکێ وه‌لاتێن جودا دا به‌رده‌وام بوون، و هه‌روه‌سا دناڤبه‌را خه‌لکێ تاخان د ئێك باژێری دا، وه‌کی فیتنه‌یا ل به‌غدا دناڤبه‌را خه‌لکێ باب الأزج و خه‌لکێ المأمونیة دا، و فیتنه‌یا ل هه‌راتێ دناڤبه‌را خه‌لکێ هه‌ردوو بازارێن ئاسنگه‌ران و مسگه‌ران دا. و ده‌رباره‌ی قه‌یرانێن ئابووری، ئه‌و ناهێنه‌ هژمارتن، و بووینه‌ ئه‌گه‌رێ گرانبوونه‌کا دژوار ل هه‌موو وه‌لاتێن ئیسلامی، و چ وه‌لاته‌ک ژێ قورتال نه‌بوو، و گه‌له‌ک جاران بووینه‌ ئه‌گه‌رێ برسێ، له‌ورا ڤان قه‌یرانان هه‌موو وه‌لاتێن ئیسلامی ژ ڕۆژهه‌لاتا هه‌ره‌ دویر حه‌تا ڕۆژئاڤایا هه‌ره‌ دویر ڤه‌گرتن، وه‌کی وێ یا ل سالا 543ێ کۆچی چێبووی، کو سالا ژ دایکبوونا ڕازی یە، ده‌مێ گرانبوونێ هه‌موو وه‌لات ژ خوراسانێ حه‌تا عیراقێ و شامێ و وه‌لاتێن ئه‌فریقیا ڤه‌گرتین.

و ل سالا 574ێ کۆچی، گرانبوون دیسان دژوار بوو و هه‌موو وه‌لات ڤه‌گرتن و حه‌تا سالا پاشتر به‌رده‌وام بوو. و ڤان قه‌یرانان خه‌لک نه‌چار کر کو گیانه‌وه‌رێن حه‌رام و مه‌کروهـ بخۆن، و گه‌له‌ک ڕیوایه‌ت د په‌رتووکێن دیرۆکێ دا هه‌نه‌ کو به‌حسێ خارنا مرۆڤان دکه‌ن!

ڕه‌وشێن سروشتی

و ژ کاره‌ساتێن سروشتی یێن ڤی سه‌ده‌ی شاهدی لسه‌ر دای، ئه‌رد هه‌ژین و هشکه‌سالی و لافاڤ بوون. ئه‌رد هه‌ژین ل درێژاهییا ڤی سه‌ده‌ی نه‌وه‌ستیان، و دیرۆکناسان گرنگی ب به‌حسكرنا وان و وه‌سفکرنا حال و ئاسه‌وارێن وان دایه‌، و ل گه‌له‌ک وه‌لاتان ددان و زیانێن مه‌زن د ئاڤاهییان دا چێدکرن، چ خانی بن یان جهێن گشتی وه‌کی پران و یێن دی. هه‌روه‌سا کاره‌ساتا هشکه‌سالیێ یا کو ئاسه‌وارێن وێ گه‌له‌ک خراب لسه‌ر ژیارا خه‌لکی و سه‌قامگیرییا وان هه‌بوون، چونکی نه‌بارینا بارانێ دبته‌ ئه‌گه‌رێ کێمبوونا به‌رهه‌م و دان و ستانی و پاشی گرانبوونێ و بارکرنا خه‌لکی ژ جهـ و وه‌لاتێن خوه‌، و مرنا گیانه‌وه‌ران یێن کو ژ ژێده‌رێن سه‌ره‌کی یێن ژیارا مرۆڤی نه‌، و هه‌موو ڤێ چه‌ندێ پشکداری د لاوازکرنا ڕێڕه‌وا شارستانی یا موسلمانان دا کر.

ژ پەرتوک و نڤیسینێن فخر الدین الرازي

ژ پەرتوک و نڤیسینێن فخر الدین الرازي

رێباز فیصل