تەلەفزیون

 

تەلەفزیون :

تەلەڤزیۆن یان ڕائی (ب كۆم: ڕائیات) یان مرئاة ئامیرەكە ژ كۆمەكا پێكهاتەیان پێك دهێت، ژ وان ئامیرێ وەرگرتنێ (توليف)، شاشەیا نیشاندانێ و بلندگۆیان (مكبرات صوت) كو پێكڤە كار دكەن ژبۆ ڤەگوهاستنا وێنە و دەنگی ب ڕێكا هەیڤێن دەستكرد یان كێبلێ، یان دشێت وەك شاشە بۆ ئامیرێن كۆمپیوتەری بهێتە بكارئینان.

بۆ جارا ئێكێ ل داوییا بیستێن سەدێ بیستێ ب شێوێ خۆ یێ میكانیكی دەركەفت، و پشتی شەڕێ جیهانیێ دووێ ب شێوێ ئەلكترۆنی و ب بكارئینانا تەكنۆلۆژیا بۆریێن تیشكا كاسۆدی (CRT) بەلاڤبوونەكا بەرفرەهـ ب خۆڤە دیت. ب زێدەكرنا ڕەنگان بۆ پەخشێ تەلەڤزیۆنی پشتی سالا ١٩٥٣، پشكدار بوو د زێدەكرنا حەزژێكرنا ئامیرێن تەلەڤزیۆنێ دا ل شەستێن سەدێ بیستێ و ئەنتێنێن (هوائیات) دەرڤە بوونە نیشانەك ژ نیشانێن مالان ل دەوروبەرێن باژێڕان. هەروەسا تەلەڤزیۆن بوو شاشەیا نیشاندانا سەرەكی بۆ ئامیرێن ئێكێ یێن تۆماركرنا ڤیدیۆیان ل حەفتێیێن سەدێ بیستێ وەك ئامیرێن (Betamax) و ئامیرێن ڤیدیۆ كاسێت (VHS) و پاشان ئامیرێن (DVD). هەروەسا وەك شاشەیا نیشاندانێ بۆ كۆمپیوتەرێن مالی د نڤشێ خۆ یێ ئێكێ دا هاتە بكارئینان (Timex Sinclair 1000) و ئامیرێن یاریێن تایبەتمەند وەك (Atari) ل هەشتێیان.

ل دەستپێكا دەهسالا دووێ ژ سەدێ بیست و ئێكێ، ئامیرێن تەلەڤزیۆنێ پێشكەفتن و تەكنۆلۆژیا شاشەیێن كریستالێن شل (LCD) و (LED Backlit LCD) ب خۆڤە گرتن، و ئەڤ تەكنۆلۆژیایە هاتنە بكارئینان بۆ گوهۆرینا بۆریێن تیشكا كاسۆدی و تەكنۆلۆژیایێن دی یێن نیشاندانێ. ئامیرێن تەلەڤزیۆنێن تەخت یێن نوو ب گشتی شیان هەنە كو میدیایێ ب كوالێتیەكا بلند (720p – 1080i – 1080p – 4k) نیشان بدەن، ل گەل شیانا كارپێكرنا ناڤەرۆكێ ژ ئامیرێن (USB) ب شێوەیەكێ ڕاستەوخۆ.

مێژوویا تەلەڤزیۆنێ

تەلەڤزیۆنا زوو

ئامیرێن تەلەڤزیۆنێ یێن میكانیكی ب شێوەیەكێ بازرگانی ژ سالا ١٩٢٨ هەتا ١٩٣٤ ل شانشینا ئێكگرتی، فرەنسا، ویلایەتێن ئێكگرتی یێن ئەمریكا و ئێکەتیا سۆڤیەتێ هاتنە فرۆتن.

ئێک ژ ئامیرێن تەلەڤزیۆنێ یێن دەستپێکێ یێن هاتینە فرۆتن ژ بۆریەكا نیۆنی ل پشت خوارزەیەكا (قرص) ب شێوەیەكێ میكانیكی دزڤڕی پێك دهات، كو كونێن ب شێوەیەكێ لولپێچی ڕێكخستی لسەر بوون و وێنەیەك ب قەبارێ پولا پۆستێ چێدكر، پاشان ب ڕێكا زەراحەكێ (عدسة مكبرة) دوو هێندە مەزن دبوو.

ل سالا ١٩٢٦، (كینجیرۆ تاكایاناكی) (Kenjiro Takayanagi) ل ژاپۆنێ ئێكەم تەلەڤزیۆن نیشان دا كو تەكنۆلۆژیا تیشكا كاسۆدی (CRT) بكار دئینات، و ئەڤە ئێكەم نموونە بوو ژ ئامیرێن تەلەڤزیۆنێ یێن ب تەمامی ئەلكترۆنی، لێ پشتی شكەستنا ژاپۆنێ د شەڕێ جیهانیێ دووێ دا، كار لسەر بەرهەمئینانا ڤی ئامیری ڕاوەستا.

تەلەڤزیۆنا ترانزستۆری

ئامیرێن تەلەڤزیۆنێ یێن دەستپێکێ ژبەر زۆربوونا بۆریێن ڤالا (أنابيب مفرغة) یێن تێدا بكار دهاتن، مەزن بوون. پشتی كو ترانزستۆر بۆ جارا ئێكێ هاتە چێكرن، ئێكەم تەلەڤزیۆن ل سالا ١٩٥٩ هاتە بەرهەمئینان و ل سالا ١٩٦٠ كەفتە بازاڕی. لێ ئێكەم تەلەڤزیۆنا ب تەمامی ترانزستۆری ل سالا ١٩٦٧ كەفتە بازاڕی، و ب گەهشتنا داوییا شەستێیان و دەستپێكا حەفتێیان، تەلەڤزیۆنا ڕەنگین ب شێوەیەكێ بەرفرەهـ بەلاڤ بوو.

ئامیرێن (LCD)

ل سەر بنەمایێ وی كاری یێ ئەندازیار محەمەد عەتائەڵلا و هەڤكارێ وی داوون كاهنج د پێشئێخستنا ترانزستۆرێن ژ جۆرێ (MOSFET) دا ئەنجام دای، ئەندازیار (پاوڵ وایمەر) ل سالا ١٩٦٢ ترانزستۆرێ چینا تەنك (T-F-T) پێشئێخست، كو وەك بنەما بۆ پێشئێخستنا شاشەیێن (LCD) ل سالا ١٩٦٨ دهێتە هژمارتن. ل سالا ١٩٧٣ ئێكەم شاشە ژ جۆرێ (TFT LCD) هاتە پێشئێخستن و ل دویڤدا شاشەیێن ژ جۆرێ (AM LCD) ل سالا ١٩٨٢ ل ژاپۆنێ هاتنە پێشئێخستن.

قەبارێن تەلەڤزیۆنێ

ئەو ئامیرێ (كلايڤ سينكلێر) ل سالا ١٩٦٧ ل زانكۆیا كامبرج دیزاین كری، ل وی دەمی وەك ئێك ژ بچووكترین ئامیرێن تەلەڤزیۆنێ دهاتە هژمارتن، كو دشیا د لەپێ دەستی دا بهێتە هەلگرتن، لێ ژبەر ئالۆزیا دیزاینا وی، سەرکەفتنەکا بازرگانی ب دەست نەئینا. هەروەسا ئەو ئامیرێ تەلەڤزیۆنێ یێ كۆمپانیا (سامسۆنگ) ل سالا ٢٠١٩ بەرهەم ئینای، ب قەبارێ (٢٩٢) ئینج، وەك ئێك ژ مەزنترین ئامیران دهێتە هژمارتن.

شاشەیێن نیشاندانێ

تەلەڤزیۆن پشتێ ب كۆمەكا تەكنۆلۆژیایێن نیشاندانێ د بەستیت. ل سالا ٢٠١٩، تەكنۆلۆژیا (LCD) تەكنۆلۆژیا زال بوو، لێ تەكنۆلۆژیا (OLED) ژبەر نزمبوونا تێچوویێن بەرهەمئینانا وێ د ڤان داوییان دا، دەست ب بەلاڤبوونێ كر.

چار تەكنۆلۆژیایێن سەرەكی یێن ڕكابەر د نیشاندانا ئامیرێن تەلەڤزیۆنێ دا هەنە، ئەو ژی:

  CRT

 LCD كو (QLED, LED TN, LCD IPS, LCD PLS, LCD VA) و یێن دی ب خۆڤە دگریت.

 OLED

  پلازما

CRT

بۆرییا تیشكا كاسۆدی ژ ژێدەرەكێ ئەلكترۆنان و شاشەیەكێ فلۆرێسێنت پێك دهێت، كو ئەلكترۆن بەرەڤ شاشەیێ ڤە دهێنە ئاراستەكرن و ژێ ڤەدبن و وێنەیێ كو بۆ تەماشەڤانی دیار دبیت، چێدكەن. ئەڤ شاشەیە د ئامیرێن تەلەڤزیۆنێ، ڕادار و شاشەیێن كۆمپیوتەران دا دهێنە بكارئینان و ژ بۆریەكا شیشەیی یا كو كویراتیەكا وێ یا ڕێژەیی مەزن هەی و قووچەكەك ل پشتێ ژ شیشێ ب قورقوشم پێك دهێت.

LCD

ئەڤ تەكنۆلۆژیایە كریستالێن شل د ناڤبەرا دوو پەردەیێن تەنك دا بكار دئینیت كو ب كارەبێ دهێنە هاندان داكو گۆشەیا كریستالان بگوهۆرن، و ئەڤ چەندە ڕەنگێ ژێ ڤەدبیت دگوهۆریت داكو وێنەیی چێكەت.

OLED

تەكنۆلۆژیا OLED ڕووناهییا كارەبایی (ضیائیة كهربائیة) د ناڤبەرا دوو پەردەیێن ئەندامی (عضوي) دا بكار دئینیت داكو ڕووناهیێ دەربێخیت، و پەردە كار دكەن لسەر دەردانا ڕەنگێن جودا داكو وێنەیی چێكەن.

پلازما 

ئەڤ تەكنۆلۆژیایە خانەیێن بچووك یێن گازی ئایۆنی تێدا بكار دئینیت داكو وێنەیی چێكەت و د وان شاشەیان دا دهێتە بكارئینان یێن قەبارێ وان ژ (٣٠) ئینجان (٧٦ سم) مەزنتر.

زیانێن سەحکرنا تەلەفزیۆنێ

ژ زیانێن سەحکرنا تەلەفزیۆنێ:

ئەگەرێ زێدەبوونا کێشێ یە ژبەر نه‌كرنا چ چالاکیێن له‌شی.

مرۆڤی دئێخیتە د ناڤ جڤاکەکێ خەیالی دا و ژ ڕاستیێ دویر دکەت.

هاریکاریا فێربوونێ یان پەیوەندیكرنێ دگەل کەسێن دی ناکەت.

تووشبوون ب نەخۆشیێن دلی و شەکرێ.

دبیتە ئەگەرێ گەشەنەکرنێ ل دەڤ زارۆکان.

دبیتە ئەگەرێ تێکچوونان د تەرکیزێ دا و کێمبوونا سەرنجێ.

ماندیبوونا چاڤان و لاوازبوونا دیتنێ.

لاوازبوونا کوالیتییا نڤستنێ.

رێباز فيصل